Từ đầu năm 2025 đến nay cả hệ thống trị từ Trung ương đến địa phương vừa thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh (QP-AN) theo Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng vừa tập trung thực hiện sáp nhập, tinh gọn hệ thống chính trị của Đảng, Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể chính trị, xã hội và bộ máy chính quyền các cấp. Với tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng”, nhiều cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, các cơ quan liên quan làm việc không có ngày nghỉ, phấn đấu sớm hoàn thành nhiệm vụ được giao, bảo đảm chất lượng nhất, hiệu quả cao nhất.

Kỳ 1: Cuộc “cách mạng” tinh gọn bộ máy

Từ ngày thành lập nước (1945) đến nay mô hình tổng thể tổ chức bộ máy hệ thống chính trị nước ta cơ bản ổn định gồm 3 khối (Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội) và bộ máy chính quyền địa phương 3 cấp (xã, huyện, tỉnh). Trải qua các thời kỳ cách mạng, Đảng ta thường xuyên coi trọng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, tăng cường hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị. Tuy nhiên, tổ chức, biên chế trong hệ thống chính trị còn nhiều tầng nấc, trung gian, rườm rà, hoạt động chưa thực sự hiệu quả; nhiều thủ tục hành chính nhiêu khê, thậm chí có nơi, có chỗ còn có biểu hiện hách dịch, cửa quyền; nhiều thủ tục vẫn làm mất thời gian và gây khó khăn cho người dân, doanh nghiệp.

Trong nhiều văn kiện Đại hội Đảng những năm gần đây đều đề cập đến nhiệm vụ về tinh gọn tổ chức bộ máy hoặc nghiên cứu xây dựng mô hình tổng thể tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, nhưng thực hiện chưa quyết liệt, chưa triệt để. Đảng ta đã ban hành nhiều nghị quyết, kết luận để lãnh đạo thực hiện chủ trương đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, với mục tiêu tinh gọn tổ chức bộ máy, như: Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 (khóa VII) về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước CHXHCN Việt Nam; Nghị quyết số 10 (khóa X) về đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan Đảng, định hướng đổi mới tổ chức bộ máy Nhà nước, MTTQ và các đoàn thể chính trị – xã hội; Nghị quyết số 18 (khóa XII) về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; Kết luận số 50 của Bộ Chính trị (Khóa XIII) về tiếp tục thực hiện Nghị quyết 18; Kết luận 121 ngày 24/01/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) về tổng kết Nghị quyết 18 về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Kết luận 126, ngày 14/02/2025; Kết luận 127, ngày 28/02/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về một số nội dung, nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Kết luận 128, ngày 07/3/2025 của Bộ Chính trị về chủ trương công tác cán bộ… Những nghị quyết, kết luận của Đảng chính là “cẩm nang” để các cấp triển khai tổ chức thực hiện, đảm bảo đồng bộ, thống nhất với quan điểm “Trung ương làm trước, địa phương làm sau; phân cấp mạnh cho địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Ngày 5/11/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm có bài viết “Tinh – Gọn – Mạnh – Hiệu năng – Hiệu lực – Hiệu quả”. Trong bài viết Tổng Bí thư khẳng định, qua 7 năm thực hiện Nghị quyết số 18 đã đạt được một số kết quả quan trọng, bước đầu tạo chuyển biến tích cực trong đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị, tổ chức trong hệ thống chính trị. Song ở một số cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương nhận thức chưa đầy đủ, chưa sâu sắc, quyết tâm chưa cao, hành động chưa quyết liệt, việc sắp xếp tổ chức bộ máy chưa đồng bộ, tổng thể, chưa gắn tinh giản biên chế với cơ cấu lại; tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vẫn còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối; hiệu lực, hiệu quả hoạt động chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức, quan hệ công tác giữa nhiều cơ quan, bộ phận chưa thật rõ ràng, còn trùng lặp, chồng chéo; phân định trách nhiệm, phân cấp, phân quyền chưa đồng bộ, hợp lý, có chỗ bao biện làm thay, có nơi bỏ sót hoặc không được quan tâm đầu tư thỏa đáng; Bộ máy cồng kềnh gây lãng phí và kìm hãm sự phát triển, là một trong những nguyên nhân dẫn đến nhiều chủ trương, chính sách của Đảng chậm đi vào thực tiễn cuộc sống…

Tổng Bí thư Tô Lâm coi đây là “cuộc cách mạng” là “thời cơ vàng” để tinh gọn bộ máy. Chủ trương tinh gọn hệ thống chính trị được nhân dân, các cơ quan, Quốc hội đồng tình, ủng hộ, tổ chức triển khai rất nhanh, rất tốt, cho thấy đây là chủ trương rất đúng, hợp với ý Đảng, lòng dân trong bối cảnh hiện nay. Việc sắp xếp tổ chức bộ máy, giảm tầng nấc trung gian và nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, quản lý là nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết, góp phần tạo ra một hệ thống quản trị từ Trung ương đến cơ sở linh hoạt, hiệu quả, phục vụ tốt hơn cho người dân và doanh nghiệp. Cấp xã sẽ chuyển từ mô hình “chính quyền quản lý” sang mô hình “chính quyền phục vụ”, lấy người dân là chủ thể, trung tâm; chủ động nắm bắt, giải quyết các vấn đề phát sinh và liên quan đến cá nhân, tổ chức ngay từ cơ sở.

Một bộ máy tinh gọn, vận hành linh hoạt không chỉ giúp phát triển bền vững, mà còn tăng khả năng thích ứng với biến động toàn cầu. Việc cắt giảm thủ tục hành chính, loại bỏ điểm nghẽn trong hệ thống quản lý tạo thuận lợi hơn cho môi trường đầu tư, kinh doanh, thu hút nhiều hơn nguồn vốn đầu tư nước ngoài. Tinh gọn tổ chức bộ máy, hoạt động hiệu quả về lâu dài không chỉ đem lại nhiều lợi ích cho đất nước, cho người dân, mà còn giúp Việt Nam nâng cao vị thế trên trường quốc tế, vững tin bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Kỳ 2: Ghi đậm dấu ấn khi tinh gọn bộ máy