Chiều 29/5, phát biểu kết thúc đợt 1 của kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết: Sau 22 ngày làm việc với tinh thần khẩn trương, dân chủ, trách nhiệm cao Quốc hội biểu quyết thông qua tám nghị quyết để triển khai công tác sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, chuẩn bị cho công tác bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026-2031.

Quyết định nhiều nội dung quan trọng, cấp thiết

Quốc hội đã quyết định nhiều nội dung quan trọng, cấp thiết khác nhằm triển khai ngay các nghị quyết của Bộ Chính trị. Quốc hội ghi nhận, đánh giá cao tinh thần trách nhiệm, sự chuẩn bị công phu, nghiêm túc của Chính phủ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các cơ quan của Quốc hội, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan hữu quan; sự tâm huyết, trí tuệ, trách nhiệm cao của các đại biểu Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh: Đợt 2 của kỳ họp, Quốc hội sẽ tập trung xem xét những công việc hết sức hệ trọng, như: Tiếp tục thảo luận lần 2 và xem xét thông qua việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, xem xét đề án sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh; chất vấn và trả lời chất vấn; biểu quyết thông qua 34 luật, 21 nghị quyết.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị các đại biểu Quốc hội tiếp tục phát huy trí tuệ, tinh thần trách nhiệm cao, dành thời gian nghỉ giữa hai đợt tiếp tục nghiên cứu tài liệu, lắng nghe ý kiến tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị của nhân dân và cử tri để phản ánh, tham gia ý kiến tại đợt họp tới. Dự kiến đợt 2 của kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV sẽ diễn ra từ ngày 11/6 đến hết 27/6.

Đầu giờ chiều qua, với tỷ lệ biểu quyết tán thành 96,44%, Quốc hội thông qua Nghị quyết thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội. Nghị quyết có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/6/2025, trừ các nội dung giao Chính phủ quy định chi tiết có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2025.

Tiếp đó, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Quốc tịch. Góp ý kiến, các đại biểu cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung nhằm đáp ứng các yêu cầu mới của thực tiễn phát triển của đất nước, nguyện vọng chính đáng của người Việt Nam ở nước ngoài được nhập, được trở lại quốc tịch Việt Nam, đồng thời tiếp tục thu hút, tạo điều kiện, khuyến khích người Việt Nam ở nước ngoài, trong đó có các chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành trên các lĩnh vực trở về thăm quê hương, đầu tư sản xuất, kinh doanh, góp phần vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Ngoài ra, các đại biểu góp ý về mối quan hệ giữa công dân Việt Nam đồng thời có quốc tịch nước ngoài trong quan hệ với nhà nước Việt Nam; về các quy định “nới lỏng” điều kiện nhập quốc tịch; mở rộng các trường hợp được nhập, được trở lại quốc tịch Việt Nam…

Bảo vệ công lý cho người yếu thế và lợi ích công

Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, phiên thảo luận sáng 29/5 về dự thảo nghị quyết cho phép Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự vì lợi ích công và quyền lợi của nhóm dễ bị tổn thương được nhiều đại biểu Quốc hội đánh giá là bước đi mang tính cải cách tư pháp có chiều sâu, góp phần hiện thực hóa chủ trương của Đảng, Hiến pháp và hệ thống pháp luật trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Tinh thần của dự thảo nghị quyết trao thêm công cụ pháp lý cho Viện Kiểm sát nhân dân để chủ động hơn trong thực hiện sứ mệnh công lý, qua thảo luận nhiều đại biểu Quốc hội ủng hộ đề xuất này. Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung (Đoàn Long An) kiến nghị làm rõ: Trong vụ án dân sự công ích, Viện Kiểm sát cần được xác định là “người khởi kiện”, có quyền và nghĩa vụ như nguyên đơn theo Bộ luật Tố tụng dân sự. Viện Kiểm sát cấp trên sẽ làm nhiệm vụ kiểm sát hoạt động tố tụng, bảo đảm tính khách quan, không chồng chéo chức năng.

Tuy nhiên, cũng có những ý kiến băn khoăn về mối quan hệ giữa tư cách người khởi kiện và vai trò kiểm sát.

Đại biểu Trần Nhật Minh (Đoàn Nghệ An) cho rằng, cần phân định rõ khi nào Viện Kiểm sát nhân dân là “người tiến hành tố tụng” và khi nào là “người tham gia tố tụng”, tránh mâu thuẫn vai trò, tuân thủ nguyên tắc tranh tụng và xét xử công bằng.

Giải trình trước Quốc hội, Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến nhấn mạnh: Viện Kiểm sát nhân dân có hai chức năng hiến định là thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp. Tuy nhiên, quyền tài phán vẫn là của tòa án. Viện Kiểm sát nhân dân có thể kháng nghị, nhưng tòa án có toàn quyền chấp nhận hoặc bác bỏ kháng nghị ấy. Như vậy, việc Viện Kiểm sát vừa khởi kiện vừa tham gia kiểm sát không tạo xung đột lợi ích mà góp phần giám sát chặt chẽ việc thực thi công lý.

Một điểm mới của dự thảo là cho phép Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện nhằm bảo vệ “lợi ích công” như một khái niệm rộng gồm tài sản công, môi trường, đất đai, an toàn thực phẩm, quyền lợi người tiêu dùng… và các quyền dân sự của nhóm dễ bị tổn thương như trẻ em, người khuyết tật, người già neo đơn, nạn nhân bạo lực gia đình.

Đại biểu Lê Thanh Hoàn (Đoàn Thanh Hóa) đề nghị cần làm rõ phạm vi đối tượng bị khởi kiện, tránh lấn sân chức năng điều tra, thanh tra, hành chính; đồng thời, không nên mở rộng thẩm quyền khởi kiện của Viện Kiểm sát nhân dân trong các trường hợp pháp luật chưa quy định rõ chủ thể có quyền khởi kiện.

Các đại biểu cho rằng, cần thống nhất giữa dự thảo nghị quyết với Bộ luật Tố tụng dân sự hiện hành. Thí dụ, dự thảo quy định nhóm dễ bị tổn thương nhưng lại thiếu các trường hợp như người bị hạn chế năng lực hành vi, nạn nhân mua bán người. Một số lợi ích công cũng cần bổ sung để tránh bỏ sót thực tiễn.

Trong bối cảnh đó, việc xây dựng một cơ chế đặc biệt - nơi Viện Kiểm sát nhân dân có thể đóng vai trò như “nguyên đơn công”, vừa đại diện cho lợi ích cộng đồng, vừa có cơ chế độc lập giám sát tố tụng là xu hướng phù hợp cải cách tư pháp của nhiều nước, đồng thời cũng là bước đi phù hợp định hướng của Nghị quyết số 27-NQ/TW của Trung ương và Kết luận số 120-KL/TW của Bộ Chính trị.

Quốc hội sáng qua cũng thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng. Phiên làm việc do Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành, tập trung nhiều ý kiến chung quanh quy định cho vay đặc biệt với lãi suất 0%/năm là chính sách hỗ trợ quan trọng nhưng đòi hỏi cơ chế kiểm soát chặt chẽ.

Cho ý kiến về nội dung này, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Đoàn Bình Thuận) và một số đại biểu thẳng thắn cảnh báo nguy cơ lạm dụng, khi cơ chế này không đi kèm điều kiện áp dụng rõ ràng. Ông kiến nghị quy định cụ thể rằng, chỉ tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có nguy cơ ảnh hưởng an toàn hệ thống mới được vay lãi suất 0%. Cùng với đó, cần bổ sung cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả để bảo đảm tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Giải trình trước Quốc hội, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng khẳng định, việc cho vay đặc biệt lãi suất 0% không phải áp dụng đại trà, mà chỉ trong các trường hợp rút tiền hàng loạt khi tình huống có thể xảy ra do tin đồn, sự cố công nghệ, chứ không hẳn do nội tại yếu kém của tổ chức tín dụng; và cho rằng, không có quy định cứng nào có thể bao quát được toàn bộ các tình huống thực tế đang ngày càng biến động khó lường...