Những chuyển động mạnh mẽ

Năm 2025 được coi là năm "tăng tốc và bứt phá" với mục tiêu tăng trưởng Tổng sản phẩm nội địa (GDP) phấn đấu đạt từ 8% trở lên trong năm 2025, tạo đà để tăng trưởng liên tục mức "hai chữ số" trong giai đoạn 2026-2031, chuẩn bị cho đất nước vững tin bước vào kỷ nguyên mới. Để đạt mục tiêu trên, năng lượng điện có vai trò đặc biệt quan trọng, bởi đây là sản phẩm hàng hóa đặc thù, "đầu vào của mọi đầu vào" của nền kinh tế.

Theo Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) Đoàn Ngọc Dương, nhu cầu điện được dự báo sẽ tăng khoảng trên 12%. Trên cơ sở kịch bản điều hành như vậy, Bộ Công Thương đã chỉ đạo các cơ quan, doanh nghiệp ngành Điện thực hiện đồng loạt nhóm giải pháp bảo đảm việc cung ứng điện. 4 tháng đầu năm 2025, việc cung ứng điện cho nhu cầu sản xuất kinh doanh cũng như đời sống của nhân dân đã được bảo đảm.

“Chúng tôi nhận định việc cung ứng điện năm 2025 sẽ được bảo đảm theo các kịch bản đã dự báo. Tuy nhiên, có thể vẫn xảy ra những trường hợp cực đoan, ví dụ như tăng trưởng phụ tải đột biến hoặc là thời tiết cực đoan, nước về hồ thủy điện lưu lượng có thể thấp hơn so với trung bình nhiều năm hoặc thời gian nắng nóng có thể kéo dài, trùng hợp với một số tổ máy điện có thể bị sự cố do quá trình vận hành đầy tải liên tục. Trong các tình huống đó, các đơn vị sẽ có kế hoạch ứng phó để bảo đảm an ninh an toàn cung ứng điện”, ông Đoàn Ngọc Dương nêu.

Theo Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh, thị trường năng lượng (Bộ Công Thương) Hà Đăng Sơn, việc tháo gỡ vướng mắc về thể chế đang có những chuyển động tích cực, nhất là sau khi Chính phủ đồng loạt ban hành 3 nghị định quan trọng vào ngày 3-3-2025, gồm Nghị định 56/2025/NĐ-CP về Quy hoạch phát triển điện; Nghị định số 57/2025/NĐ-CP Quy định cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn; Nghị định số 58/2025/NĐ-CP Quy định chi tiết một số điều của Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới.

Tiếp đó, ngày 15-4 vừa qua, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đã tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 768/QĐ-TTg phê duyệt Điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện VIII). Quy hoạch Điện VIII được điều chỉnh trên cơ sở xuất hiện yếu tố mới gồm mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8% và chủ trương tiếp tục đầu tư điện hạt nhân Ninh Thuận.

Xuyên suốt trong Quy hoạch Điện VIII là tinh thần thúc đẩy khuyến khích đa dạng hóa thành phần đầu tư. Thay vì đưa ra danh mục các dự án điện 2025-2030 trong Kế hoạch thực hiện quy hoạch như trước đây, thì tại Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, trên cơ sở phối hợp với địa phương, bộ, ngành, Bộ Công Thương đưa ra danh mục các dự án năng lượng để kêu gọi đầu tư xã hội hóa và thẩm quyền thực hiện là UBND các tỉnh, thành phố. Trên cơ sở danh mục, việc công bố, mời thầu đầu tư các dự án năng lượng này sẽ thực hiện theo quy định đấu thầu về đầu tư, đất đai.

Gần đây nhất, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 68-NQ/TƯ về phát triển kinh tế tư nhân, tiếp tục tạo bước ngoặt rất quan trọng. Nghị quyết nêu rõ các nhiệm vụ về cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, bảo đảm minh bạch, thông thoáng, dễ tiếp cận; khắc phục tình trạng thiếu thống nhất trong thực thi chính sách, giữa trung ương - địa phương, và giữa các bộ, ngành; thử nghiệm các mô hình cơ chế đặc biệt cho các lĩnh vực mới như năng lượng tái tạo, điện hạt nhân, điện hydrogen…; xác lập cơ chế thanh toán, hợp đồng, giá bán rõ ràng, không hình sự hóa các quan hệ kinh tế - đầu tư và tăng khả năng tiếp cận vốn cho các dự án điện.

Xây dựng kỷ luật thực thi

Theo Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Đức Hiếu, Luật Điện lực sửa đổi có hiệu lực kể từ ngày 1-2-2025 với rất nhiều điểm mới, quyết sách mạnh mẽ, trong đó có các giải pháp thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân cùng tham gia. Nếu như luật mở ra cơ hội, tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển thì Nghị quyết 68-NQ/TƯ của Bộ Chính trị vừa được ban hành là các biện pháp để tạo thêm môi trường kinh doanh, đầu tư thuận lợi hơn nữa cho khu vực này trong việc tiếp cận các nguồn lực như đất đai, vốn, nhân lực.

“Nếu thực hiện đầy đủ và đúng tinh thần của Nghị quyết 68-NQ/TƯ, các vướng mắc lớn trong ngành điện sẽ dần được tháo gỡ một cách căn cơ và bền vững”, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh, thị trường năng lượng Hà Đăng Sơn khẳng định.

Trước những thách thức rất rõ ràng trong năm 2025, Bộ Công Thương cũng đã có những nghiên cứu và đưa ra các kịch bản chính sách khác nhau. Tuy nhiên, không có kịch bản nào có thể bao quát tất cả rủi ro có thể xảy ra. Thực tế hiện nay là hệ thống hạ tầng cung ứng điện của chúng ta vẫn còn yếu và thiếu. Trong các tình huống cực đoan, nguy cơ thiếu điện là hoàn toàn có thể xảy ra. Do đó, các giải pháp căn cơ, như sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả, là vô cùng quan trọng.

Và đây không chỉ là câu chuyện của năm 2025. Nhìn xa hơn đến giai đoạn 2026-2030 để thấy điều quan trọng nhất lúc này là phải bảo đảm kỷ luật trong triển khai thực hiện, từ nội dung, lộ trình cho đến danh mục đầu tư về nguồn và lưới điện đã được xác định trong Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh. Nếu không thực hiện nghiêm túc, đúng tiến độ và có giám sát chặt chẽ, mọi nỗ lực xây dựng chính sách sẽ khó phát huy hiệu quả trong thực tế.

“Nếu chúng ta không thực hiện được những điều đó, không xây dựng được các cơ chế đủ mạnh để thu hút vốn đầu tư tư nhân, thì sẽ rất khó hiện thực hóa các mục tiêu đã đề ra trong Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh. Ai cũng hiểu rằng, nguồn lực đầu tư từ khu vực doanh nghiệp nhà nước là có hạn, trong khi phần lớn nhu cầu đầu tư phụ thuộc vào khu vực tư nhân. Nếu không tạo ra được động lực và cơ chế phù hợp để tư nhân yên tâm rót vốn thì nguy cơ không đạt được mục tiêu trong triển khai quy hoạch là hoàn toàn có thật”, ông Hà Đăng Sơn nêu.

Trước những tín hiệu tích cực đang được tạo ra về mặt thể chế, chính sách, các chuyên gia năng lượng cho rằng, cần phải duy trì được đà phát triển này, đúng với tinh thần của Thủ tướng Chính phủ đã nêu nhiều lần “chỉ bàn làm, không bàn lùi". Đó không chỉ là câu chuyện của chính sách, mà còn là việc xây dựng một "kỷ luật thực thi" để mọi cam kết đều được cụ thể hóa bằng kết quả.

Rút kinh nghiệm từ các quốc gia đi trước, tỷ trọng năng lượng tái tạo dù cao, nhưng khi thiếu đồng bộ về lưới truyền tải và dịch vụ phụ trợ, các sự cố nghiêm trọng vẫn có thể xảy ra, các chuyên gia năng lượng cho rằng, bài học cho Việt Nam là chuyển dịch xanh cần một lộ trình vững chắc, thận trọng. Đồng thời, phải có đánh giá khoa học đầy đủ, không nên chạy theo mục tiêu một cách nóng vội. Bộ Công Thương hiện đã có nhiều nghiên cứu nền tảng và nhận được sự hỗ trợ từ các đối tác quốc tế; đây là điều kiện tốt để hoạch định chính sách năng lượng một cách bền vững.