Hòa cùng nhịp sống hiện đại, các nếp nhà sàn truyền thống không chỉ là nơi lưu giữ văn hóa, gắn bó mật thiết trong đời sống tinh thần cộng đồng mà còn góp phần quan trọng phát triển kinh tế du lịch. Thị xã Mường Lay là nơi sinh sống của 9 dân tộc với hơn 11.000 nhân khẩu, trong đó dân tộc Thái, ngành Thái trắng chiếm gần 70%. Nhờ chiếm tỉ lệ lớn, sinh sống quần tụ thành các bản nối liền nhau nên bản sắc văn hóa đặc trưng truyền thống được bảo tồn, gìn giữ. Một trong số đó là kiến trúc nhà sàn truyền thống, đặc trưng dễ nhận biết nhất mỗi khi nhắc tới Mường Lay - thị xã nhỏ nhất cả nước.

Trải qua thời gian phát triển, nhà sàn truyền thống không chỉ là nơi để ở mà còn là địa điểm thực hành, thể hiện nét văn hóa truyền thống, tín ngưỡng lâu đời đồng bào dân tộc Thái trắng Mường Lay. Những nét văn hóa đó được người dân nơi đây đúc kết, phát triển, truyền lửa qua các thế hệ như: Lễ mừng cơm mới, cưới hỏi, dân ca, nhạc cụ, nghề truyền thống…

Để bảo tồn không gian nhà sàn, phát huy văn hóa truyền thống trong cuộc sống hiện đại, những năm qua, TX. Mường Lay đã không ngừng thúc đẩy truyền thông, xây dựng các sự kiện nhằm khai thác văn hóa truyền thống dân tộc Thái trắng,  phát triển du lịch. Nhiều hoạt động văn hóa, lễ hội được tổ chức như: Lễ hội đua thuyền đuôi én, giải vô địch dù lượn toàn quốc, lướt ván phản lực… Qua các sự kiện thu hút du khách thập phương biết tới con người, miền đất Mường Lay, xây dựng sản phẩm du lịch gắn liền giá trị văn hóa, cảnh sắc, con người dưới nếp nhà sàn truyền thống nơi đây.

Ông Trần Mạnh Hà, Trưởng phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin TX. Mường Lay cho biết: Mường Lay là thị xã có mật độ nhà sàn dân tộc Thái, ngành Thái trắng lớn nhất cả nước với hơn 1.000 nhà sàn truyền thống. Nhằm khai thác giá trị nhà sàn trong phát triển du lịch, cấp ủy, chính quyền đã đẩy mạnh truyền thông, khuyến khích hướng dẫn người dân xây dựng homestay cũng như các dịch vụ du lịch phục vụ du khách. Tổng số hộ dân đăng ký phát triển homestay là nhà sàn truyền thống hơn 50 hộ với sức chứa gần 1.000 người. Chỉ tính riêng năm 2024, TX. Mường Lay đã tiếp đón, là điểm dừng chân khám phá, trải nghiệm của hơn 60.000 lượt du khách, trong đó lượng du khách nước ngoài gần 1.000 lượt. Tổng doanh thu từ hoạt động du lịch năm 2024 khoảng 30 tỷ đồng.

Nhằm đưa không gian nhà sàn truyền thống thành thương hiệu, tôn vinh giá trị văn hóa dân tộc Thái trắng cùng cảnh sắc thiên nhiên nơi ngã ba sông, TX. Mường Lay đã tiến hành khảo sát, xây dựng hồ sơ xác lập kỷ lục Việt Nam “Thị xã có mật độ nhà sàn truyền thống dân tộc Thái ngành Thái trắng nhiều nhất Việt Nam”. Kỷ lục được xác lập đầu tháng 5/2025 với mật độ 10.58 nhà/km². Việc kỷ lục được xác lập vừa nâng tầm giá trị văn hóa của kiến trúc nhà sàn dân tộc Thái trắng TX. Mường Lay vừa tạo điểm nhấn truyền thông, từng bước xây dựng nhận diện thương hiệu đặc trưng “thị xã nhà sàn Thái trắng” trong phát triển du lịch.

Ông Mario, du khách đến từ Argentina chia sẻ: Đây là lần đầu tôi tới Điện Biên và dự định dành 3 ngày khám phá các địa điểm đẹp tại Mường Lay. Phong cảnh nơi đây rất đẹp, con người vô cùng thân thiện. Khi lưu trú tại homestay tôi được trải nghiệm khá nhiều điều mới lạ, từ nhạc cụ truyền thống, ẩm thực tới nếp sống, văn hóa... Điều khiến tôi ấn tượng nhất nơi đây là những mái nhà sàn đều tăm tắp, với màu sắc đen, đỏ, nâu nối tiếp chạy dọc hai bên sông. Nhìn từ xa như một bản làng cổ nhuốm màu thời gian ẩn hiện khoe sắc trong nắng sớm.

Có thể thấy việc phát triển du lịch gắn liền văn hóa truyền thống, đặc biệt là kiến trúc độc đáo nhà sàn dân tộc Thái trắng Mường Lay đã mở ra nhiều cơ hội, khai thác tiềm năng sẵn có của địa phương trong phát triển du lịch xanh, bền vững. Qua đó từng bước phát triển kinh tế - xã hội địa phương, bảo tồn bản sắc, nét đẹp văn hóa truyền thống trong nhịp sống hiện đại.