Từ ngày 16/6/2025, theo Nghị quyết 1661 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, địa danh Tủa Chùa thân thuộc sẽ được sắp xếp lại thành 5 xã mới: Tủa Thàng, Sáng Nhè, Tủa Chùa, Sính Phình, Sín Chải. Dù vậy, cái tên Tủa Chùa vẫn còn đó, vừa là hoài niệm về một vùng đất rộng lớn, vừa là tên của một xã mới, vẹn nguyên vẻ đẹp vốn có.

Trung tuần tháng 6, chúng tôi may mắn đồng hành với đoàn famtrip do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) tổ chức đến với vùng “cao nguyên đá” Tủa Chùa. Thành viên đoàn đều là những công ty lữ hành trên khắp mọi miền cả nước, từ Hà Nội, Quảng Ninh, Hòa Bình đến Quảng Trị, TP. Hồ Chí Minh. Mục đích của đoàn là khảo sát thực tế, đánh giá tiềm năng, thế mạnh, xác định điểm đến du lịch tiêu biểu, đặc trưng và tiếp cận các sản phẩm, dịch vụ mới về lưu trú, ẩm thực tại địa phương.

Điều đầu tiên cả đoàn cảm nhận được khi đặt chân đến nơi đây là một nhịp sống chậm rãi, bình yên đến lạ. Khung cảnh thiên nhiên hòa quyện với không khí trong lành, mát mẻ, tựa như một Tam Đảo mơ mộng hay Đà Lạt giữa lòng Tây Bắc. Từ trung tâm thị trấn, những cung đường uốn lượn dẫn lối du khách khám phá vô vàn điểm đến hấp dẫn.

Chúng tôi dừng chân khám phá hang động Khó Chua La thuộc xã Xá Nhè cũ, nay là xã Sáng Nhè -  một viên ngọc thô chưa được mài giũa. Không chỉ mang vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ, hang động Khó Chua La còn là một bảo tàng địa chất sống động, chứa đựng những dấu vết quý giá về lịch sử hình thành và phát triển của vùng đất này qua hàng triệu năm. Những kiến tạo địa chất kỳ vĩ đã tạo nên một hang động ăn sâu vào lòng núi đá, mở ra một thế giới đầy mê hoặc với những khối nhũ đá lộng lẫy, muôn hình vạn trạng, thách thức trí tưởng tượng. Với chiều dài hơn 800m, chia làm 3 khoang, nơi rộng nhất gần 18m, vòm cao trung bình từ 18 - 25m, Khó Chua La đưa du khách đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác.

Chị Nguyễn Thị Hải Oanh, thành viên của đoàn đến từ Quảng Trị, không giấu nổi sự ngỡ ngàng khi chia sẻ: "Khi bước vào Khó Chua La, tôi như lạc vào một thế giới khác, một thế giới mà chỉ có trong những câu chuyện cổ tích. Vẻ đẹp hoang sơ, nguyên thủy của hang động khiến tôi thật sự choáng ngợp. Cảm giác như thời gian ngừng lại, chỉ còn lại sự tĩnh lặng và vẻ đẹp hùng vĩ của tạo hóa."

Không chỉ có hang động kỳ bí, hành trình khám phá mảnh đất Tủa Chùa còn mở ra cho những người khách phương xa một không gian mênh mông của núi rừng và sông nước. Sau bữa trưa ấm áp và nhiều cảm xúc tại thôn Huổi Trẳng, xã Tủa Thàng, đoàn ngược dòng Đà giang đến với thôn Huổi Lóng (xã Huổi Só), nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Dao.

Chiếc thuyền lướt trên mặt nước xanh biếc, đoàn không khỏi trầm trồ với khung cảnh thiên nhiên thơ mộng với những dãy núi trùng điệp soi bóng xuống lòng hồ. Khi hoàng hôn chuẩn bị buông xuống, đoàn quay lại nhìn ngắm cây cầu treo Pa Phông mềm mại. Tại đây, cả đoàn xuống thuyền và nghỉ ở Homestay Pa Phông, một điểm lưu trú do chính người dân bản địa làm chủ. Vừa tháo ba lô khỏi vai, cả đoàn bất ngờ với những trải nghiệm hoàn toàn khác biệt: Không điện, sóng điện thoại yếu, phải đến tối chủ nhà mới chạy máy nổ để phát điện, nhà vệ sinh dùng chung và chưa có nước nóng để tắm. Phần nào hụt hẫng nhưng điều đó cũng mang lại cảm giác thú vị khi tách biệt khỏi thế giới bên ngoài, hòa mình vào nhịp sống chậm rãi của người bản địa. Không chỉ vậy, vào tối đó, cả đoàn còn được thưởng thức những món ăn đặc sản như cá lăng sông Đà, gà đen Tủa Chùa và say giấc trong căn bungalow hướng thẳng ra sông Đà thơ mộng.

Chia sẻ trải nghiệm ở Tủa Chùa, chị Nguyễn Xuân Bình, thành viên đến từ TP. Hồ Chí Minh hào hứng bởi chuyến du ngoạn giữa trời mây sông Đà khá hấp dẫn. Nếu được khai thác và đầu tư, chính quyền, doanh nghiệp kết hợp với người dân ở đây đưa ra nhiều sản phẩm thì khả năng phát triển du lịch khá tốt. Ví dụ như mình có thể rút ngắn khoảng cách di chuyển, thay vì 1 tiếng 30 phút, cần hướng dẫn viên để vừa di chuyển vừa cung cấp thông tin, truyền bá ẩm thực, giải đáp thắc mắc vẻ đẹp của Tủa Chùa cũng như hành trình du ngoạn trên sông Đà.

Tủa Chùa không chỉ là vẻ đẹp sơn thủy hữu tình mà còn là nơi hội tụ đa dạng sắc màu văn hóa của 7 dân tộc cùng sinh sống; trong đó, dân tộc Mông và Thái chiếm đa số. Cả đoàn đã có thêm một trải nghiệm thú vị khi tham gia chợ đêm và chợ phiên Tủa Chùa. Đây không chỉ là nơi mua bán mà còn là không gian sinh hoạt văn hóa quan trọng trong đời sống tinh thần của đồng bào vùng cao, như cách bà con thường nói là “đi chơi chợ”. Hòa mình vào không khí nhộn nhịp, đầy sắc màu của các dân tộc, ngoài mua sắm sản vật địa phương, du khách có dịp tìm hiểu thêm về văn hóa vùng cao, lưu lại những bức ảnh check-in độc đáo cho hành trình của mình.

Kết thúc hành trình, các thành viên đoàn famtrip đều thống nhất cao một quan điểm: Dù mang trong mình vẻ đẹp tiềm ẩn và những giá trị văn hóa độc đáo, nàng “sơn nữ” Tủa Chùa vẫn đang chờ được đánh thức và phát huy tiềm năng của mình. Theo các nhà lữ hành, bên cạnh việc phát huy lợi thế mà thiên nhiên ban tặng để Tủa Chùa có thể kết nối, xây dựng tour du lịch chuyên nghiệp hơn, địa phương cần đẩy mạnh hơn nữa công tác truyền thông, tạo ra những sản phẩm phong phú, mới lạ và đặc biệt là chú trọng xây dựng tính chuyên nghiệp, hiện đại trong công tác phát triển du lịch địa phương.

Chị Nguyễn Xuân Bình, thành viên đến từ TP. Hồ Chí Minh chia sẻ: Dưới góc độ của người làm lữ hành và cũng là một người trải nghiệm, tôi cho rằng cần trau dồi thêm kiến thức cho các bạn hướng dẫn viên và những người làm du lịch để họ cung cấp thông tin nhiều hơn cho du khách khi tới đây. Thứ hai, phía kết hợp với người dân địa phương cần hướng dẫn bà con cách làm du lịch, đa dạng hóa sản phẩm OCOP, sản vật địa phương. Ví dụ như cá nướng, gà nướng hay các sản phẩm có thể hút chân không, để khách hàng vừa thưởng thức vừa có thể bảo quản mang về. Ngoài ra, cần góp ý với bà con về ý thức giữ vệ sinh công cộng, vệ sinh môi trường, cách giao tiếp với du khách để tạo cảm giác thân thiện, cho khách hàng kết nối và hòa vào bản sắc của người dân địa phương.

Anh Dương Ngọc Phương, Công ty cổ phần Trung tâm di sản các nhà khoa học Việt Nam nhấn mạnh: "Đầu tiên, chúng ta phải đẩy mạnh truyền thông, về văn hóa đa sắc màu, cũng như phong cảnh, ẩm thực địa phương thông qua kênh báo chí và các đơn vị lữ hành như chúng tôi. Qua đó chúng tôi có thể tư vấn cho du khách ở Việt Nam và cả quốc tế. Theo tôi cần phải cải thiện và phát triển về cơ sở hạ tầng, cơ sở lưu trú. Và một điều cũng rất quan trọng là chúng ta cần chung tay xây dựng cộng đồng du lịch để tạo ra một chuỗi dịch vụ chuyên nghiệp, đem đến sự hài lòng cho du khách khi tham gia chuyến hành trình đến với Tủa Chùa này".

Khép lại hành trình về với mảnh đất Tủa Chùa nguyên sơ và kỳ bí, điều đọng lại trong tất cả thành viên đoàn famtrip là mảnh đất nơi đây đang mở ra trang mới trong hành trình phát triển du lịch. Với những nỗ lực chung tay của chính quyền địa phương, người dân và các đơn vị lữ hành, tin rằng “nàng tiên nữ” Tủa Chùa sẽ sớm thức dậy, trở thành một điểm đến hấp dẫn không thể bỏ qua trên bản đồ du lịch Việt Nam.

Bài, ảnh: Diệp Chi