Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, cả kỳ thi có 41 thí sinh vi phạm quy chế và bị đình chỉ thi, nguyên nhân chủ yếu là mang điện thoại và tài liệu vào phòng thi. Không có trường hợp cán bộ coi thi nào vi phạm. So với kỳ thi năm 2024, số vi phạm tăng nhẹ (năm trước có 30 thí sinh vi phạm, trong đó 3 bị khiển trách, 1 bị cảnh cáo, 26 bị đình chỉ). Tuy nhiên, điều khiến dư luận đặc biệt quan tâm là tính chất một số hành vi năm nay đã khác: tinh vi hơn, có tổ chức hơn, và đáng nói là đã có sự tiếp tay của công nghệ cao.

Gian lận bằng AI ngay trong phòng thi

Thông tin từ lực lượng công an cho biết, đã xác định ba trường hợp thí sinh mang điện thoại vào phòng thi, chụp một phần đề thi môn toán và sử dụng công cụ AI để giải bài trong thời gian làm bài. Thiếu tướng Trần Đình Chung – Cục trưởng Cục An ninh chính trị nội bộ, Bộ Công an xác nhận: “Ngay sau khi có thông tin, chúng tôi đã chủ trì, tiến hành truy xét, xác minh. Các em đã mang điện thoại vào phòng thi, chụp đề và dùng AI để giải trong thời gian thi”. 

Đây là lần đầu tiên các cơ quan chức năng phát hiện hình thức gian lận thi cử bằng AI được thực hiện trực tiếp ngay tại phòng thi. Việc sử dụng công nghệ không còn chỉ dừng ở khâu chuẩn bị ngoài giờ thi như trước đây, mà đang len lỏi vào chính thời điểm thi – nơi tưởng như được kiểm soát nghiêm ngặt nhất.

Sự việc đặt ra dấu hỏi lớn về khả năng ứng phó của hệ thống giám sát truyền thống. Việc phát hiện các trường hợp trên được cho là có yếu tố may mắn, và không loại trừ khả năng còn có những hành vi tinh vi hơn chưa bị phát hiện.

Cũng trong kỳ thi này, tại tỉnh Lâm Đồng, một thí sinh bị phát hiện sử dụng thiết bị camera siêu nhỏ giấu trong tay áo, chụp đề thi và gửi ra ngoài để nhờ người khác giải hộ. Hành vi này thể hiện mức độ chuẩn bị công phu, có chủ ý từ trước và cho thấy một “mắt xích” kết nối với người bên ngoài.

Thiếu tướng Trần Đình Chung cho biết: “Cơ quan công an đã xác định được thiết bị sử dụng, danh tính thí sinh và toàn bộ quá trình vi phạm. Thí sinh đã thừa nhận hành vi. Chúng tôi đang củng cố hồ sơ, tài liệu, căn cứ vào tính chất, mức độ để xử lý theo đúng quy định pháp luật”.

Không ảnh hưởng đến đề thi, nhưng không thể xem nhẹ

Dù đánh giá các vụ việc được phát hiện là cá biệt và đã được xử lý kịp thời, ông Trần Đình Chung khẳng định: “Trong thời gian làm bài thi không có hiện tượng lộ, lọt đề. Việc ba thí sinh dùng AI chỉ là hành vi gian lận cá nhân, không làm rò rỉ đề ra ngoài”.

Tuy nhiên, chính sự “cá biệt” đó lại đặt ra cảnh báo nghiêm trọng. Nếu công nghệ tiếp tục được sử dụng sai mục đích mà không có giải pháp đồng bộ để kiểm soát, số lượng và mức độ tinh vi của các hành vi gian lận hoàn toàn có thể gia tăng.

Ông Chung cảnh báo: “Trong thời gian tới, việc sử dụng AI để gian lận còn có thể diễn ra, thậm chí tinh vi hơn. Vì vậy, cơ quan chức năng cần có ứng dụng công nghệ cao hơn để ngăn chặn gian lận thi cử. Quan trọng nhất là cần tuyên truyền cho học sinh để không có hành vi vi phạm”.

Nguy cơ lan rộng nếu không chủ động kiểm soát

Sự việc này cho thấy, bài toán chống gian lận thi cử hiện nay đã vượt ra ngoài những phương pháp kiểm soát truyền thống. Việc chỉ siết quy chế, nhắc nhở cán bộ coi thi hay kiểm tra thủ công là chưa đủ. Các thiết bị công nghệ hiện đại ngày càng nhỏ gọn, ngụy trang tinh vi và có thể kết nối nhanh chóng ra bên ngoài. Trong khi đó, những công cụ AI hiện nay có thể giải bài trong vài giây với độ chính xác cao.

Nếu không có biện pháp công nghệ tương ứng, từ phát hiện thiết bị lạ, phát hiện hành vi bất thường trong phòng thi đến theo dõi tín hiệu kết nối bất hợp pháp, thì hệ thống sẽ luôn ở thế bị động. Hơn thế, đây còn là bài toán đạo đức và giáo dục ý thức. Học sinh sử dụng AI để gian lận cho thấy một phần nhận thức chưa đúng về sự trung thực trong học tập, đặc biệt là khi áp lực điểm số vẫn đang đè nặng lên vai các em.