Bài 1: Hành trình tìm lối đi bền vững

Hành trình tìm lối đi bền vững cho giáo dục huyện Tuần Giáo là chặng đường đầy gian nan khi phải đối mặt với nhiều khó khăn về kinh phí, địa hình hiểm trở, vật liệu xây dựng khan hiếm. Tuy vậy, với quyết tâm vượt khó, các cơ sở giáo dục huyện Tuần Giáo đã và đang có hướng đi phù hợp, tập trung xây dựng các điểm trường kiên cố, thân thiện với môi trường, phù hợp điều kiện thực tế từng vùng.

Khởi đầu gian nan

Giữa những nếp nhà sàn ẩn hiện trong làn sương sớm của vùng cao Tuần Giáo vẫn còn hàng chục điểm trường tạm. Dù đã nhiều năm nỗ lực, hành trình kiên cố hóa trường lớp ở huyện Tuần Giáo vẫn gặp khó khăn. Đến nay, toàn huyện còn không ít điểm trường cần được đầu tư mới hoặc chỉnh trang, trong đó phần lớn là các điểm trường mầm non, tiểu học và nội trú. Theo thống kê của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tuần Giáo, toàn huyện có trên 20 điểm trường cần được xây dựng mới hoặc nâng cấp để đảm bảo điều kiện dạy và học tối thiểu cho học sinh.

Nhiều điểm trong số đó là các điểm lẻ của trường mầm non hoặc tiểu học - THCS nằm ở vùng sâu, vùng xa, địa bàn hiểm trở như: Điểm bản Hua Nạ, bản Phang (thuộc Trường Mầm non Bình Minh, xã Chiềng Đông), Điểm trường Huổi Anh (Trường PTDTBT TH&THCS Tênh Phông), Điểm trường Hua Mức 1, Thẩm Pung, Hua Mùn (Trường Mầm non Pú Xi) hay các điểm trường thuộc các xã Mùn Chung, Tỏa Tình… Đặc biệt, hệ thống nhà ở nội trú cho học sinh ở các trường trung tâm như: Trường PTDTBT Tiểu học Mùn Chung, Tiểu học Mường Thín, Tiểu học Phình Sáng… cũng xuống cấp, chật chội và cần được đầu tư, nâng cấp kịp thời. Ngoại trừ một vài điểm trường được tổ chức quốc tế như VNHELP hỗ trợ kinh phí (như điểm trường Hua Mức 1 của Trường TH&THCS Pú Xi), phần lớn các điểm trường chưa có nguồn đầu tư cụ thể.

Chia sẻ với chúng tôi, ông Đỗ Văn Sơn, Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tuần Giáo cho biết: “Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng trường lớp học từ ngân sách Nhà nước còn hạn chế. Việc huy động nguồn vốn xã hội hóa trong cộng đồng gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, tại địa phương không có đơn vị cung cấp nguyên vật liệu đủ tiêu chuẩn, đáp ứng được yêu cầu (cát, xi măng, đá, gạch, ...). Nhiều điểm trường ở vùng sâu, vùng xa, vùng cao việc vận chuyển nguyên vật liệu gặp rất nhiều khó khăn, tốn kém kinh phí, thời gian thi công kéo dài... là trở ngại rất lớn khi kêu gọi các nhà tài trợ. Chúng tôi cũng rất trăn trở tìm giải pháp để có được nguồn lực triển khai một cách thực chất, hiệu quả, góp phần hoàn thiện trường, lớp học, nâng cao chất lượng giáo dục và đời sống giáo viên, học sinh vùng cao”.

Một vấn đề khác khiến quá trình xây dựng trường học ở Tuần Giáo chưa đáp ứng được mong đợi từ phía người sử dụng, đó là khuôn mẫu công trình chưa phù hợp. Phần lớn các công trình giáo dục trước đây đều sử dụng thiết kế đồng bộ, khuôn mẫu giống nhau nhằm tiết kiệm chi phí, thuận lợi cho việc thi công, giám sát. Tuy nhiên, chính sự “đồng bộ” này lại khiến cho nhiều công trình chưa thật sự phù hợp với nhu cầu thực tế của từng điểm trường, từng cấp học, từng địa bàn cụ thể.

Xây hi vọng từ những khó khăn

Hành trình biến những căn phòng học tạm bợ thành những lớp học vững chãi thực sự không dễ dàng ở một địa phương như Tuần Giáo. Thực tế, những điểm trường nằm ở vùng cao, vùng sâu của các xã như: Tênh Phông, Pú Xi, Mùn Chung… càng gặp khó vì đường sá đi lại khó khăn, không có sẵn nguồn nguyên vật liệu đạt tiêu chuẩn. Những vật tư thiết yếu như xi măng, gạch, cát, đá phải chở từ trung tâm huyện lên, qua nhiều đèo dốc trơn trượt, chi phí vận chuyển tăng lên gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi. Mỗi mùa mưa đến, kế hoạch thi công gần như tạm dừng hoàn toàn vì đường bị sạt lở, cầu bị cuốn trôi, công nhân không thể tiếp cận công trình.

Trong câu chuyện với chúng tôi, Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tuần Giáo không giấu được trăn trở: “Nguồn vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước rất hạn chế, trong khi việc kêu gọi xã hội hóa cũng khó khăn do đời sống người dân còn nghèo. Có điểm trường chúng tôi đã lên kế hoạch từ nhiều năm nay, nhưng chưa thể thi công vì không đủ kinh phí”.

Dù còn nhiều gian nan, chính quyền địa phương và các cơ sở giáo dục huyện Tuần Giáo từng bước tháo gỡ khó khăn. Một trong những giải pháp đang được triển khai là tăng cường tham mưu đầu tư từ ngân sách tỉnh và Trung ương để sửa chữa, xây dựng các điểm trường theo thứ tự ưu tiên vùng khó khăn nhất, nhiều học sinh nhất, công trình xuống cấp nặng nhất. Ngoài ra, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện chủ động kết nối, huy động sự tham gia của các nhà hảo tâm, tổ chức phi chính phủ, các mạnh thường quân… để có thêm nguồn lực hỗ trợ. Đặc biệt, một định hướng mới đang được Phòng hướng đến là thiết kế lại mô hình trường học theo hướng “linh hoạt - tiết kiệm - thân thiện”, thay vì cứng nhắc theo khuôn mẫu truyền thống.

Dẫn chúng tôi tham quan các điểm trường đang xây dựng, ông Phạm Văn Tuân, Phó trưởng Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tuần Giáo chia sẻ: “Chúng tôi muốn quá trình xây dựng phải xuất phát từ nhu cầu của người sử dụng chính là thầy cô, học sinh và phụ huynh. Có như vậy, công trình trường học mới thật sự có giá trị, mang lại hiệu quả lâu dài. Thời gian tới, chúng tôi sẽ phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan, tham mưu cho chính quyền địa phương các xã rà soát lại nhu cầu, lồng ghép nhiều nguồn lực đầu tư, đẩy nhanh tiến độ kiên cố hóa trường lớp. Đồng thời, lắng nghe ý kiến giáo viên, phụ huynh trong thiết kế và sử dụng công trình giáo dục”.

Hành trình xây dựng trường lớp kiên cố trên vùng đất còn nhiều gian khó như Tuần Giáo chắc chắn còn nhiều trở ngại. Nhưng với sự kiên trì, tận tâm của các thầy cô, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự đồng hành của cộng đồng, hành trình ấy đang từng ngày được tiếp nối, thắp lên hi vọng cho những mầm xanh vùng cao được học tập trong những ngôi trường vững chãi, an toàn và tràn ngập tiếng cười.

Bài 2: Kiến trúc xanh thay đổi giáo dục vùng cao