Do gieo sạ trễ hơn các gia đình khác, đến nay ông Tòng Văn Thoan, bản Bông, xã Noong Hẹt mới thu hoạch xong 1.000m2, diện tích lúa cuối cùng của gia đình, năng suất đạt 65 - 70 tạ/ha. Theo ông Thoan, với diện tích 1.000m2 giống Đài thơm, sau khi bán luôn tại ruộng có giá 8.500 - 9.000 đồng/kg, thu được gần 5 triệu đồng. Mặc dù giá thóc năm nay không phải thấp, nhưng nông dân vẫn không có lãi. Bởi lẽ năm nay chi phí cho sản xuất nông nghiệp có chiều hướng tăng. Đơn cử gia đình tôi làm 1.000m2 ruộng, từ công cày bừa, giống, phân bón và tiền thuốc trừ sâu, tổng chi phí hết gần 2,5 triệu đồng, sau khi thu hoạch bán thóc đi chỉ được gần 5 triệu đồng, vậy là gia đình tôi làm việc hơn 3 tháng không có công rồi. Thậm chí còn lỗ, nếu gặp bất lợi về thời tiết và mất mùa, ông Thoan chia sẻ.

Là hộ gia đình làm khá nhiều ruộng, chị Lò Thị Pản (xã Noong Hẹt) vừa kết thúc thu hoạch vụ lúa đông xuân với nhiều trăn trở. Chưa bao giờ nông dân chúng tôi phải chịu sức ép khi làm ruộng như hiện nay. Giá phân bón, thuốc trừ sâu, xăng dầu và những mặt hàng thiết yếu phục vụ đời sống hàng ngày đều tăng chóng mặt. Gia đình tôi gieo cấy 9.000m2 ruộng, tập trung các loại giống có giá thành cao như Séng cù, Đài thơm và nếp. Theo như tôi tính toán, vụ đông xuân năm nay gia đình thu được gần 50 triệu đồng bán thóc, đi trả tiền vật tư nông nghiệp, giống, tiền phun thuốc trừ sâu... hết gần 30 triệu đồng. Vậy số tiền còn lại là công của cả gia đình tôi hơn 100 ngày coi như chịu lỗ.

Nan giải bài toán lợi nhuận

Sự leo thang của giá vật tư nông nghiệp khiến chi phí sản xuất tăng là tình hình chung của hầu hết nông dân ở các huyện, thị trong tỉnh, không chỉ riêng huyện Điện Biên. Câu chuyện của người nông dân "được mùa mất giá, được giá mất mùa" đã được phản ánh rất nhiều trên các phương tiện truyền thông, tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có giải pháp tháo gỡ. Chính vì thế, nông dân không chỉ buồn lo cho một vụ mùa đã qua mà còn nặng trĩu nỗi lo cho nghề nông. Dường như đã quá chán nản với việc làm ruộng vất vả mà thu nhập quá thấp, tình trạng bỏ ruộng hay để ruộng hoang diễn ra khá phổ biến hiện nay.

Một nguyên nhân nữa là thị trường tiêu thụ các sản phẩm từ thóc, gạo ảm đạm phần nào tác động rất lớn đến giá thành. Tiêu thụ chậm khiến các cơ sở kinh doanh hạn chế nhập hàng. Đại diện xưởng xay xát Hai Trang (xã Thanh An, huyện Điện Biên) - cơ sở chuyên thu mua, xay xát, kinh doanh lương thực từ thóc, gạo lý giải: Hiện tại thị trường sản phẩm từ thóc, gạo khá ảm đạm, nhu cầu xuất đi các tỉnh thành giảm khiến các cơ sở xay xát chúng tôi không dám nhập số lượng lớn. Mặt khác, lúa vụ đông xuân bảo quản rất khó, sau khi chúng tôi mua thóc của dân về vẫn phải phơi lại, không để lâu sẽ bị mốc nên tốn rất nhiều công sức. Chúng tôi chỉ nhập theo đơn hàng của các tỉnh đặt, không dám nhập dự trữ, điều này dẫn đến thóc trong dân còn khá nhiều, hàng hóa không bán được khiến giá thành giậm chân tại chỗ. Hiện các tỉnh đang bước vào cao điểm thu hoạch vụ đông xuân nên có sự cạnh tranh giá cả. Chúng tôi đang mua thóc tám thơm với mức giá từ 9.000 - 10.000 đồng/kg, giá bán gạo 15.000 đồng/kg; thóc Séng cù mua giá 16.000 đồng/kg, bán gạo với mức giá từ 25.000 - 26.000 đồng/kg; thóc nếp mua 19.000 - 20.000 đồng/kg, bán gạo giá từ 33.000 - 35.000 đồng/kg...

Người nông dân ngày nay đã có thể chủ động trong việc cải tạo đất, giống cây trồng, nước tưới, kiểm soát sâu bệnh... nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào phân bón và thuốc trừ sâu. Ông Nguyễn Gia Tuấn, Phó trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Điện Biên cho biết: Thực tế, chi phí phân bón, thuốc trừ sâu chiếm khá lớn trong tổng chi phí đầu vào của một vụ thu hoạch. Người nông dân có thể chấp nhận bỏ công làm lãi, hưởng thành quả sau những nỗ lực của bản thân và gia đình. Nhưng phân bón là nguồn dinh dưỡng chính, thuốc trừ sâu là bảo vệ cây trồng khỏi sâu bệnh, nâng cao năng suất nên việc các loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật liên tục tăng giá ở mức cao khiến nông dân gặp khó khăn. Theo ông Tuấn, vụ đông xuân 2024 - 2025, huyện Điện Biên thực hiện gieo trồng hơn 4.100 héc-ta lúa, đến thời điểm này người dân đã thu hoạch trên 90% diện tích, với năng suất bình quân đạt gần 64 tạ/ha. Theo số liệu thống kê phòng chuyên môn giá phân bón, thuốc trừ sâu tăng từ 5 - 10% so với cùng kỳ năm trước nên nông dân chịu áp lực khá lớn từ chi phí sản xuất. Người nông dân đã đầu tư cây trồng bắt buộc phải dùng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật để chăm sóc cây phát triển. Cùng với việc bỏ ra nhiều chi phí khác khiến lợi nhuận của người dân rất thấp, thậm chí không có lãi.

Để góp phần tháo gỡ khó khăn trong sản xuất cho nông dân, thực hiện thắng lợi kế hoạch sản xuất vụ mùa sắp tới, trong điều kiện giá vật tư nông nghiệp, nhất là giá phân bón và thuốc bảo vệ thực vật tăng cao, phòng chuyên môn huyện Điện Biên tiếp tục làm tốt công tác tuyên truyền, hướng dẫn nông dân xử lý rơm rạ trên đồng ruộng bằng vôi bột hoặc các chế phẩm sinh học, vừa giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường vừa tăng độ phì nhiêu cho đất. Đồng thời hạn chế lượng phân bón vô cơ, tận dụng tối đa nguồn phân hữu cơ để tăng thêm độ màu mỡ, tơi xốp, cải tạo đất trồng. Đối với các hộ chăn nuôi, cần tận dụng, xử lý và thực hiện các biện pháp bón phân chuồng đúng kỹ thuật giúp cây trồng sinh trưởng, phát triển tốt. Qua đó, góp phần tích cực giúp người dân giảm chi phí sản xuất, đem lại lợi nhuận cho người nông dân.