Mô hình canh tác lúa thông minh, giảm phát thải nhà kính do Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với công ty: NetZero Carbon; BSB Nanotech và Spiro Carbon (gọi tắt là BNS) thực hiện tại 3 huyện: Điện Biên, Mường Ảng và Tuần Giáo. Tổng diện tích thực hiện mô hình gần 86ha trên các giống lúa: Đài thơm, séng cù, J02. Trong đó, huyện Điện Biên 53ha, Mường Ảng 23ha và Tuần Giáo 10ha.
Sau một vụ triển khai, với sự đồng hành tích cực của cán bộ nông nghiệp và nỗ lực của nông dân, mô hình canh tác lúa thông minh giảm phát thải khí nhà kính đã mang lại kết quả tích cực. Năng suất lúa Đài thơm đạt khoảng 74,56 tạ/ha (cao hơn 3 tạ/ha so với gieo cấy truyền thống), séng cù đạt trên 51 tạ/ha (cao hơn 5 tạ/ha). Mô hình giúp giảm 172 tín chỉ carbon, góp phần bảo vệ môi trường đồng ruộng. Đồng thời, nông dân có thêm khoản thu nhập từ nguồn thưởng giảm tín chỉ carbon khoảng 880.000 đồng/ha, nâng tổng thu nhập tăng thêm từ 4,8 - 9,3 triệu đồng/ha lúa.
Vụ đông xuân năm nay, chị Nguyễn Thị Hanh, đội C9, xã Thanh Xương tham gia mô hình với 9.000m2 ruộng gieo cấy giống séng cù. Qua thăm đồng định sản, chị Hanh rất phấn khởi vì phương pháp canh tác mới giúp giảm khoảng 30% chi phí sản xuất, cây lúa khỏe, ít sâu bệnh, năng suất cao hơn so với phương pháp gieo cấy truyền thống.
Toàn bộ diện tích canh tác lúa thông minh được áp dụng biện pháp kỹ thuật quản lý dinh dưỡng cây trồng tổng hợp, đảm bảo cân bằng dinh dưỡng đầu vào và đầu ra vừa tăng năng suất vừa đảm bảo ổn định độ phì nhiêu đất; rút nước theo nguyên tắc ướt - khô xen kẽ; quản lý dịch hại tổng hợp trên nền tảng quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp. Nhờ đó, cây lúa phát triển khỏe mạnh, rễ chắc, thân cứng, khả năng chống chịu sâu bệnh vượt trội.
Chị Nguyễn Thị Hanh cho biết: Giống lúa séng cù ngoài mô hình thường bị bệnh đạo ôn tấn công, phải phun thuốc bảo vệ thực vật nhiều lần. Trong khi đó, lúa séng cù trong mô hình có tỷ lệ nhiễm bệnh rất thấp, gần như không phải can thiệp bằng thuốc bảo vệ thực vật. Đây là yếu tố quan trọng giúp mô hình đạt năng suất, sản lượng cao cuối vụ, đồng thời đảm bảo chất lượng hạt gạo trội hơn so với lúa ngoài mô hình.
Không chỉ mang lại hiệu quả vượt trội trong quá trình canh tác và sản xuất, toàn bộ diện tích lúa được triển khai theo mô hình canh tác thông minh, giảm phát thải khí nhà kính được các doanh nghiệp và hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực chế biến lúa gạo cam kết bao tiêu sản phẩm.
Bà Trần Thị Hương Quế, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Hợp tác xã Tâm Thiện cho biết: Đơn vị cam kết thu mua toàn bộ diện tích lúa séng cù thuộc mô hình canh tác thông minh trên cánh đồng Mường Thanh. Đây là vùng nguyên liệu được đánh giá cao về chất lượng sản phẩm nhờ quy trình sản xuất nghiêm ngặt từ khâu chọn giống, kỹ thuật canh tác đến năng suất và sản lượng. Nhờ vậy, giá trị lúa gạo sau chế biến sẽ được nâng cao khi đưa ra thị trường. Trong những vụ tiếp theo, nếu huyện Điện Biên tiếp tục mở rộng diện tích canh tác theo hướng thông minh và bền vững, Hợp tác xã Tâm Thiện sẽ tiếp tục đồng hành, đảm bảo đầu ra ổn định cho người nông dân bằng hình thức thu mua tại ruộng.
Tham gia mô hình canh tác lúa thông minh, nông dân không chỉ cải thiện phương thức sản xuất mà còn đạt được lợi ích kinh tế rõ rệt, với tỷ suất lợi nhuận trên mỗi đơn vị diện tích tăng tới 50%. Đáng chú ý, bà con còn được hưởng thêm nguồn thu nhập từ nguồn thưởng báo cáo giảm tín chỉ carbon từ Công ty NetZero Carbon với đơn giá 20USD/1 tấn giảm phát CO2e (1 tín chỉ carbon quy đổi). Với tổng diện tích 86ha, vụ đông xuân năm nay, mô hình lúa thông minh giảm 172 tín chỉ carbon, giúp nông dân có thêm thu nhập khoảng 880.000 đồng/ha.
Ông Trần Minh Tiến, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần NetZero Carbon khẳng định: Chúng tôi cam kết tiếp tục đồng hành cùng tỉnh Điện Biên trong việc ứng dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến vào sản xuất lúa gạo, đặc biệt tại cánh đồng Mường Thanh - vùng trọng điểm về lúa đặc sản của khu vực Tây Bắc. Trong thời gian tới, công ty sẽ tích cực phối hợp với chính quyền các cấp để nhân rộng mô hình canh tác lúa thông minh, từng bước đưa Điện Biên trở thành trung tâm sản xuất lúa gạo giảm phát thải hàng đầu không chỉ của Tây Bắc mà cả khu vực miền Bắc. Về khoản tiền thưởng từ báo cáo giảm tín chỉ carbon, công ty đang tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan hoàn thiện thủ tục, đảm bảo việc chi trả được thực hiện sớm và minh bạch cho các hộ nông dân đã tham gia mô hình.
Tại hội nghị tổng kết mô hình canh tác lúa thông minh giảm phát thải khí nhà kính vụ đông xuân 2024 - 2025, đa số nông dân tham gia mô hình cho biết việc nắm bắt và triển khai theo phương pháp canh tác mới không quá khó khăn. Mô hình mang lại hiệu quả rõ rệt về mọi mặt so với gieo cấy truyền thống. Tuy nhiên, theo quy trình sản xuất, sau khi thu hoạch người dân không được đốt rơm rạ mà phải xử lý, hót dọn ra khỏi khu vực đồng ruộng. Đây đang là vấn đề khó, các hộ dân chưa có giải pháp tối ưu nên đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu hỗ trợ. Nếu vấn đề xử lý rơm rạ được giải quyết, đảm bảo quy trình, người dân sẽ tiếp tục triển khai và nhân rộng mô hình trong các vụ lúa tiếp theo.
Trao đổi về vấn đề này, ông Mai Văn Nam, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông - Giống cây trồng, vật nuôi tỉnh Điện Biên cho biết: Qua thực tế, đơn vị đã ghi nhận nhiều băn khoăn từ phía nông dân, đặc biệt là vấn đề xử lý rơm rạ sau thu hoạch – một khâu quan trọng nếu muốn canh tác bền vững và giảm phát thải. Trung tâm đã chủ động xây dựng kế hoạch thu gom, chế biến rơm rạ thành thức ăn chăn nuôi và phụ phẩm nông nghiệp hữu ích, thay vì đốt gây ô nhiễm. Đồng thời, cam kết hỗ trợ toàn bộ việc thu gom, xử lý rơm rạ sau thu hoạch cho diện tích lúa trong mô hình, giúp người dân yên tâm sản xuất, từng bước mở rộng diện tích canh tác lúa thông minh trên địa bàn.
Thực tế đã chứng minh hiệu quả mô hình canh tác lúa thông minh, giảm phát thải khí nhà kính. Với sự phối hợp chặt chẽ giữa “4 nhà” (Nhà nước, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp và nhà nông) kỳ vọng thời gian tới mô hình tiếp tục được nhân rộng, từng bước đưa Điện Biên trở thành vùng nguyên liệu lúa gạo chất lượng cao và phát triển bền vững.