ĐBP - Thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển kinh tế - xã hội (KT - XH) vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS & MN), cấp ủy, chính quyền địa phương cùng các sở, ngành tỉnh đã nỗ lực triển khai, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc và đã đạt được những kết quả đáng khích lệ.
Tuy nhiên, trong triển khai các nguồn vốn sự nghiệp còn gặp nhiều khó khăn về cơ chế chính sách, văn bản hướng dẫn chưa kịp thời, dẫn đến tỷ lệ giải ngân đạt thấp. Tính riêng năm 2025, tỉnh Điện Biên được phân bổ 849,380 tỷ đồng thực hiện Chương trình MTQG phát triển KT - XH vùng đồng bào DTTS & MN. Trong 6 tháng đầu năm, toàn tỉnh giải ngân được 266,124 tỷ đồng, đạt 31,33% kế hoạch vốn giao. Trong đó, vốn đầu tư phát triển 257,391/551,590 tỷ đồng, đạt 46,66% kế hoạch; vốn sự nghiệp 8,733/297,790 tỷ đồng, đạt 2,93% kế hoạch.
Thực hiện Chương trình MTQG phát triển KT - XH vùng đồng bào DTTS & MN giai đoạn 2021 - 2025, Điện Biên được giao tổng nguồn vốn 4.510,168 tỷ đồng; đến 30/4/2025 giải ngân được 3.047,868 tỷ đồng, đạt 68,09% kế hoạch. Thực hiện chương trình đã góp phần hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển KT - XH của tỉnh. Tiêu biểu như công tác sắp xếp, ổn định dân cư, trong giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Điện Biên đang triển khai thực hiện 6 dự án bố trí sắp xếp ổn định dân cư tập trung cho 430 hộ, với kinh phí trên 114 tỷ đồng. Đến nay, Chương trình MTQG phát triển KT - XH vùng đồng bào DTTS & MN có 14 mục tiêu, chỉ tiêu đề ra đã hoàn thành và cơ bản hoàn thành; tỷ lệ hộ nghèo người DTTS còn 27,39% (giảm 17,56% so với năm 2021) trung bình giảm 5,85%/năm, vượt mục tiêu Thủ tướng Chính phủ giao (giảm 5%/năm)... Chương trình đã góp phần ổn định dân cư lâu dài; đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào các DTTS trên địa bàn tỉnh từng bước nâng lên; các giá trị văn hóa của đồng bào DTTS được bảo tồn, phục hồi và phát huy.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc chậm giải ngân nguồn vốn Chương trình MTQG phát triển KT - XH vùng đồng bào DTTS & MN trên địa bàn tỉnh như: Nguồn vốn Trung ương giao năm 2022, 2025 chậm, nhất là nguồn vốn sự nghiệp nên ảnh hưởng tới tiến độ triển khai các nội dung chương trình; nhiều nội dung phân bổ vượt quá nhu cầu của tỉnh nhưng không được điều chuyển để thực hiện các nội dung khác. Việc triển khai cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 111/2024/QH15 của Quốc hội còn nhiều khó khăn, vướng mắc...
Đơn cử như Dự án 1, giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt trong giai đoạn 2021 - 2025, tổng số vốn được giao 251,004 tỷ đồng. Do đặc thù miền núi, tỉnh Điện Biên nhiều nơi chưa được đo đạc bản đồ địa chính; địa phương không còn quỹ đất để cấp đất ở, đất sản xuất cho các đối tượng được hưởng chính sách; nhiều hộ gia đình không có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do phong tục của đồng bào vùng cao trước đây tự khoanh lấy khoảnh nương để canh tác, khi con cái xây dựng gia đình cần làm nhà, bố mẹ chia đất cho nên không có căn cứ pháp lý để thực hiện chính sách hỗ trợ.
Hay Dự án 3 phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững, phát huy tiềm năng thế mạnh của các vùng miền để sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị. Trong giai đoạn 2021 - 2025, tổng số vốn sự nghiệp đã giao là 702,304 tỷ đồng, kết quả giải ngân đến 30/4/2025 mới đạt 42,15% kế hoạch. Tại Tiểu dự án 2 hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, vùng trồng dược liệu quý, thúc đẩy khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp và thu hút đầu tư vùng đồng bào DTTS miền núi, toàn tỉnh đã thực hiện 110 dự án hỗ trợ phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị (mắc ca, quế, cà phê); 338 dự án hỗ trợ phát triển sản xuất cộng đồng (ngan, gà, cá rô...). Tuy nhiên nội dung hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị không được sử dụng giống vật nuôi tại địa phương (theo quy định tại Luật Chăn nuôi); đối tượng thụ hưởng gồm hộ nghèo, hộ cận nghèo - việc huy động, khuyến khích những hộ gia đình sản xuất, kinh doanh giỏi tham gia dự án để giúp đỡ hộ nghèo, cận nghèo rất khó khăn vì không được hưởng chính sách hỗ trợ.
Trong những tháng cuối năm để thực hiện giải ngân đảm bảo hoàn thành 100% số vốn đã được giao trong năm 2025, và trong giai đoạn 2021 - 2025 là rất khó. Điều này làm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi thụ hưởng dự án của người nghèo vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào DTTS. UBND tỉnh đã kiến nghị Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ cho phép kéo dài thời gian thực hiện đối với số vốn đã phân bổ, còn lại chưa giải ngân hết của giai đoạn 2021 - 2025 sang giai đoạn 2025 - 2030; đồng thời đề xuất gộp 3 chương trình MTQG hiện tại thành 1 chương trình MTQG giai đoạn 2026 - 2030.