Hàng tồn kho cao

Ngành công nghiệp luôn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu nền kinh tế tỉnh. Những năm qua, tỉnh đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực này. Đặc biệt, Chương trình hành động phát triển công nghiệp và thương mại trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó ưu tiên phát triển các nhóm ngành: Công nghiệp năng lượng, công nghiệp chế biến, công nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng.

Với các chính sách thuận lợi, ngành công nghiệp tỉnh có bước phát triển nhanh về cả số lượng và chất lượng. Đến nay, toàn tỉnh có trên 2.600 cơ sở công nghiệp nông thôn. Riêng quý I/2025, chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp ước tăng 8,39% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, ngành khai khoáng tăng 17,42%; ngành chế biến, chế tạo tăng 7,04%; ngành sản xuất và phân phối điện tăng 13,05%; ngành cung cấp nước, hoạt động quản lý và xử lý rác thải, nước thải tăng 2,31%...

Mặc dù giá trị ngành công nghiệp gia tăng nhưng nghịch lý là lượng hàng tồn kho luôn ở mức cao, nhất là đối với ngành công nghiệp sản xuất. Điển hình, năm 2024, mặc dù giá trị tăng thêm toàn ngành công nghiệp ước tăng 22,43%, nhưng chỉ số tồn kho trong lĩnh vực chế biến, chế tạo tăng tới 162,55% so với cùng kỳ năm trước (cùng thời điểm năm trước tăng 23,22 lần). Trong quý I/2025, chỉ số tồn kho dù giảm 10,26% so với tháng trước nhưng vẫn tăng đến 155,34% so với cùng kỳ năm 2024.

Hàng tồn kho đồng nghĩa với việc doanh nghiệp sản xuất ngày càng khó khăn hơn. Bởi sản phẩm không bán được, doanh nghiệp sẽ thiếu vốn để quay vòng sản xuất và mua nguyên liệu dự trữ phục vụ sản xuất khi thị trường phục hồi. Vì thế, đa số các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp trên địa bàn tỉnh đều gặp khó khăn. Nhiều doanh nghiệp buộc phải cắt giảm lao động, thu hẹp sản xuất đợi qua giai đoạn khủng hoảng hiện nay.

Điều này thể hiện rõ ở chỉ số tiêu thụ sản phẩm. Trong năm 2024, chỉ số tiêu thụ toàn ngành công nghiệp chế biến, chế tạo giảm 7,81%, trong đó ngành in ấn giảm 6,37%, sản xuất xi măng giảm 8,36% - đây là sản phẩm chiếm tỷ trọng lớn và ảnh hưởng trực tiếp đến chỉ số tiêu thụ chung của toàn ngành chế biến. Riêng quý I/2025, chỉ số tiêu thụ toàn ngành công nghiệp chế biến, chế tạo giảm 1,46% so với cùng kỳ năm 2024.

Xi măng Điện Biên là mặt hàng chiếm tỷ trọng cao và tác động lớn đến chỉ số sản xuất công nghiệp. Tuy nhiên, trong khoảng 2 năm gần đây, hoạt động sản xuất, kinh doanh, tiêu thụ xi măng gặp nhiều khó khăn, tình trạng tồn kho càng đáng lo ngại. Như năm 2023, Nhà máy Xi măng Điện Biên sản xuất 300.000 tấn nhưng chỉ tiêu thụ được hơn 250.000 tấn, còn lại tồn kho. Quý I/2024, sản lượng tiêu thụ mới đạt 83.650 tấn trên hơn 179.000 tấn sản xuất. Quý I/2025, sản lượng tiêu thụ tiếp tục giảm 1,06%.

Theo ông Nguyễn Hữu Sơn, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Xi măng Điện Biên, 93% sản lượng xi măng tiêu thụ trong tỉnh nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn do cạnh tranh gay gắt. Việc tiêu thụ ngoài tỉnh, đặc biệt là xuất khẩu sang Lào, cũng bị hạn chế.  Cùng với đó, giá nguyên liệu đầu vào tăng cao, trong khi nhu cầu tiêu thụ giảm sút, khiến doanh nghiệp bị ảnh hưởng. Để duy trì sản xuất, kinh doanh, doanh nghiệp đã phải điều chỉnh cắt giảm công suất hoạt động, điều chỉnh giá bán sản phẩm...

Việc chỉ số tồn kho tăng cao là tín hiệu cho thấy nền kinh tế đang gặp khó khăn trong khâu tiêu thụ. Nếu không có giải pháp kịp thời và hiệu quả, việc hoàn thành các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là mức tăng trưởng trên 10,5% trong năm 2025, sẽ khó đạt được.

Linh hoạt ứng phó

Trong bối cảnh sản xuất công nghiệp dự báo còn nhiều khó khăn, tỉnh triển khai nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ doanh nghiệp,  đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa duy trì để phục hồi sản xuất. Tuy nhiên, nguồn kinh phí khuyến công vẫn còn hạn chế. Năm 2023, tỉnh chỉ thực hiện được 3 đề án từ nguồn địa phương và 3 doanh nghiệp nhận hỗ trợ từ nguồn quốc gia với tổng kinh phí 700 triệu đồng. Năm 2024, chỉ có 580 triệu đồng được phân bổ. Hoạt động khuyến công vẫn chủ yếu tập trung vào hỗ trợ máy móc, thiết bị, thiếu các đề án có nội dung đổi mới, sáng tạo hoặc hỗ trợ xúc tiến thương mại - vấn đề then chốt giúp giải phóng hàng tồn kho.

Để tháo gỡ điểm nghẽn hàng tồn kho, các doanh nghiệp kỳ vọng tỉnh sẽ đẩy mạnh xúc tiến thương mại cả trong và ngoài nước, hỗ trợ kết nối cung - cầu nhằm kích thích sức mua và tạo điều kiện để tiếp cận đơn hàng mới. Cần có chính sách tín dụng phù hợp như giảm lãi suất, giãn, hoãn nợ giúp doanh nghiệp có thêm nguồn vốn đầu tư. Cùng với đó, tăng cường đầu tư hạ tầng kỹ thuật tại các khu, cụm công nghiệp; hỗ trợ doanh nghiệp chế biến, chế tạo, công nghiệp hỗ trợ...; tổ chức các hoạt động kích cầu như hội chợ, tuần hàng, sự kiện khuyến mại để mở rộng thị trường tiêu thụ. Đồng thời, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí và thời gian thông quan hàng hóa.

Trong giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh đặt mục tiêu giá trị sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tăng trưởng bình quân 10 - 12%/năm, đến năm 2025 đạt khoảng 5.000 tỷ đồng, tương đương mức tăng khoảng 14%/năm. Để đạt mục tiêu, ngành Công Thương triển khai các hoạt động khuyến công với tổng kinh phí hơn 23 tỷ đồng, để hỗ trợ thành lập doanh nghiệp, đầu tư máy móc, xây dựng mô hình mới, phát triển cụm công nghiệp... Đồng thời, rà soát lại cơ chế, chính sách đã ban hành để kịp thời điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương; tập trung cải cách thủ tục hành chính, giải quyết khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp.

Một điểm sáng đáng ghi nhận là việc tỉnh đã triển khai hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA), góp phần quan trọng trong thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu, đặc biệt là thương mại biên giới. Chỉ trong quý I/2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ đã đạt gần 33 triệu USD, tăng hơn 11% so với cùng kỳ năm trước, trong đó kim ngạch xuất khẩu chiếm hơn 24 triệu USD, tăng 11,85% so với cùng kỳ năm trước - chủ yếu từ hàng hóa xuất trực tiếp sang các tỉnh Bắc Lào.

Với quyết tâm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, ngành công nghiệp tỉnh đang tập trung triển khai nhiều giải pháp thiết thực nhằm giảm tồn kho, như: Tăng cường kết nối cung cầu, mở rộng thị trường tiêu thụ; hỗ trợ đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực sản xuất. Những nỗ lực này không chỉ giúp giải phóng hàng tồn, khơi thông dòng vốn cho doanh nghiệp mà còn góp phần ổn định sản xuất, giữ vững đà tăng trưởng và nâng cao sức cạnh tranh của ngành công nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh sự nỗ lực của các cấp, ngành tỉnh, bản thân các doanh nghiệp cũng cần nghiêm túc đánh giá lại mô hình kinh doanh, chất lượng sản phẩm, từ đó tìm ra nguyên nhân chưa chinh phục được người tiêu dùng - liệu do cạnh tranh từ hàng ngoại hay do chất lượng sản phẩm chưa đáp ứng yêu cầu thị trường.