Bài 1: Trồng rừng không đạt kế hoạch
Hàng năm, tỉnh Điện Biên đều giao chỉ tiêu, xây dựng kế hoạch và hỗ trợ người dân chi phí ban đầu để trồng rừng sản xuất. Tuy nhiên, từ năm 2021 đến nay, kế hoạch trồng rừng sản xuất liên tục không đạt mục tiêu. Đáng chú ý, năm 2025 các địa phương đều không triển khai trồng rừng sản xuất theo kế hoạch đã đề ra.
Người dân không muốn trồng rừng
Theo Chi cục Kiểm lâm (Sở Nông nghiệp và Môi trường), hàng năm UBND tỉnh đều giao kế hoạch trồng rừng sản xuất theo nguồn vốn dự án bảo vệ và phát triển rừng bền vững. Tuy nhiên, giai đoạn 2022 - 2025, chưa năm nào tỉnh hoàn thành kế hoạch trồng rừng đã đề ra. Cụ thể: Năm 2022 đạt 29,6/150ha (19,73% kế hoạch), năm 2023 đạt 70/150ha (46,67% kế hoạch), năm 2024 đạt 51/251ha (20,3% kế hoạch) và năm 2025 kế hoạch giao 99ha nhưng các địa phương không triển khai.
Thực hiện kế hoạch trồng rừng sản xuất, ngay từ đầu năm, chính quyền các xã đã tổ chức tuyên truyền, họp dân, vận động người dân đăng ký tham gia. Tuy nhiên, qua từng năm số hộ đăng ký trồng rừng ngày càng giảm, kéo theo diện tích rừng trồng mới giảm mạnh. Đáng chú ý, năm 2025, dù đã triển khai tuyên truyền sớm tại tất cả các bản nhưng không hộ dân nào đăng ký khiến các xã không thể triển khai trồng rừng theo kế hoạch được giao.
Ông Phạm Quốc Huy, Phó Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ, đặc dụng cho rằng: Nguyên nhân chính khiến trồng rừng sản xuất không thu hút được người dân tham gia là do suất đầu tư quá thấp so với các chương trình trồng rừng khác. Cụ thể, mức hỗ trợ trồng rừng sản xuất hiện chỉ khoảng 10 triệu đồng/ha, trong khi trồng rừng phòng hộ được hỗ trợ gần 40 triệu đồng/ha và rừng thay thế khoảng 107 triệu đồng/ha trong vòng 4 năm. Trong khi đó, việc trồng và chăm sóc rừng đòi hỏi nhiều công sức, thời gian và chi phí. Sự chênh lệch quá lớn này khiến chương trình thiếu sức hút, người dân không mặn mà với trồng rừng sản xuất.
Trước đây, các xã khu vực Tuần Giáo và Mường Ảng (cũ) từng là điểm sáng trong phong trào trồng rừng sản xuất. Giai đoạn 2016 - 2021, nhiều địa phương thi đua trồng rừng, thậm chí có năm diện tích trồng vượt chỉ tiêu kế hoạch. Tuy nhiên, bước sang giai đoạn mới, đà phát triển dần chững lại. Kế hoạch trồng rừng liên tục chậm tiến độ, không hoàn thành, thậm chí không triển khai. Năm 2025, UBND tỉnh giao chỉ tiêu trồng mới 50ha cho các xã thuộc huyện Tuần Giáo cũ và 19ha cho Mường Ảng cũ, song các địa phương đều không thể thực hiện.
Bên cạnh mức hỗ trợ thấp, một phần nguyên nhân là do phần lớn diện tích quy hoạch rừng sản xuất đã được người dân chuyển đổi sang trồng cây có giá trị kinh tế cao hơn như cà phê và mắc ca.
Ông Tòng Văn Xiêm, Trưởng bản Bon, xã Mường Lạn cho biết: “Chi phí đào hố và xuống giống cà phê hiện khoảng 20 triệu đồng/ha, trong khi trồng rừng sản xuất chỉ được hỗ trợ 10 triệu đồng/ha trong 4 năm. Mức hỗ trợ như vậy là quá thấp không thu hút được người dân tham gia. Trong khi đó, cây cà phê không chỉ cho hiệu quả kinh tế cao mà còn sớm cho thu hoạch, chu kỳ khai thác dài. Trồng rừng sản xuất thì ngược lại, thời gian đầu tư dài, thu hoạch 1 lần mà hiệu quả kinh tế lại thấp hơn. Vậy nên bà con không còn mặn mà trồng rừng sản xuất”.
Hiệu quả kinh tế thấp
Giai đoạn 2016 - 2019, trồng rừng sản xuất từng được xem là hướng đi chủ lực trong phát triển kinh tế lâm nghiệp tại các xã thuộc huyện Mường Ảng cũ. Chỉ trong vòng 3 năm, diện tích rừng trồng đã lên tới hàng nghìn héc ta. Tuy nhiên, đến nay khi rừng bước vào kỳ thu hoạch, hiệu quả kinh tế lại không đạt như kỳ vọng.
Xã Mường Lạn từng là vùng trồng rừng sản xuất trọng điểm của huyện Mường Ảng (cũ). Giai đoạn 2016 - 2019, địa phương đã trồng được 428ha rừng keo và mỡ. Đến nay, toàn bộ diện tích này đã đủ điều kiện khai thác. Tuy nhiên, toàn xã chỉ có hai bản: Huổi Lỵ và Co Sản tiến hành thu hoạch. Diện tích còn lại vẫn “nằm im” vì không có đầu ra hoặc giá thu mua quá thấp, dẫn đến hiệu quả kinh tế không như kỳ vọng.
Năm 2018, hưởng ứng chủ trương phát triển rừng sản xuất của xã, ông Tòng Văn Hoan, bản Bon (xã Mường Lạn) đầu tư trồng 1ha keo. Đến nay, rừng đã bước sang năm thứ 8 nhưng vẫn chưa thể khai thác. Ông Hoan cho biết: “Vài năm trước có thương lái đến hỏi mua nhưng giá quá thấp, chỉ 360.000 đồng/m3 nên tôi chưa bán. Mấy năm gần đây, không còn ai đến hỏi mua. Cây để quá tuổi, chất lượng gỗ giảm, càng khó bán. So với các cây trồng khác như ngô, sắn thì hiệu quả kinh tế thấp hơn hẳn”.
Theo tính toán, 1ha keo sau 7 năm mới cho thu hoạch, năng suất khoảng 80 tấn, với giá 360.000 đồng/tấn, tổng thu chỉ đạt gần 29 triệu đồng, tức hơn 4 triệu đồng/năm. Trong khi đó, trồng sắn cùng diện tích cho thu hoạch hàng năm, năng suất 6 - 7 tấn/ha, giá bán 1.300 - 1.500 đồng/kg, mang lại thu nhập 7,8 - 10 triệu đồng/năm - cao gấp đôi trồng keo.
Thực tế này khiến người dân không muốn trồng rừng sản xuất. Ông Tòng Văn Xiêm, Trưởng bản Bon cho biết: “Khi vận động trồng, giá thu mua được giới thiệu từ 1,1 - 1,3 triệu đồng/tấn, nhưng lúc thu hoạch chỉ còn 360.000 đồng/tấn. Nhiều diện tích rừng sản xuất không có đầu ra, một số còn bị sâu bệnh chết hàng loạt”.
Ông Lường Văn Vui, Trưởng phòng Kinh tế xã Mường Lạn cho biết: “Giá keo thấp chủ yếu do chi phí khai thác, vận chuyển quá cao vì địa hình đồi núi, giao thông khó khăn. Trong khi đó, giá nhập tại các xưởng lại cố định, buộc thương lái phải ép giá để có lãi. Giá rẻ, người dân chịu thiệt, mất niềm tin vào rừng sản xuất. Hệ quả, năm 2025, xã được giao chỉ tiêu trồng 8ha rừng nhưng không thực hiện được”.
Bài 2: Dang dở dự án trồng rừng sản xuất