Mỗi tấc đất nơi địa đầu Tổ quốc đều thấm đẫm máu xương của những người lính đã ngã xuống vì độc lập, tự do của dân tộc. Trên mảnh đất Hà Giang – địa đầu Tổ quốc, hành trình tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ (HCLS) vẫn đang diễn ra như một cuộc chạy đua với thời gian. Dù chiến tranh đã lùi xa, nhưng những mất mát vẫn còn đó và khát vọng đưa các anh trở về với đất mẹ, gia đình chưa bao giờ nguôi ngoai. Trong nỗ lực ấy, từng bước chân người lính Đội tìm kiếm quy tập HCLS, Bộ Chỉ huy Quân sự (CHQS) tỉnh hôm nay vẫn ngày đêm băng rừng, vượt suối, lật từng lớp đất, đá... để viết tiếp hành trình tri ân đầy nhân văn và nghĩa tình.
Giữa tiết trời tháng 5 oi ả, trên điểm cao 211 thuộc thôn Giang Nam, xã Thanh Thủy (Vị Xuyên), chúng tôi chứng kiến Đại úy Đoàn Việt Tuấn – thuộc Đội tìm kiếm, quy tập HCLS Bộ CHQS tỉnh cùng các đồng đội của mình, mồ hôi nhộm ướt lưng áo, đôi bàn tay chai sạn, bám đầy đất bụi, khoan lật từng lớp đất, đá khô cằn trên điểm cao. Chiếc xẻng nhỏ, theo anh qua bao địa hình hiểm trở nhẹ nhàng xoay quanh một dị vật vừa phát lộ – mảnh tăng rách, loang màu thời gian. Anh cùng đồng đội đã bám trụ suốt nhiều tuần trên điểm cao 211, nơi đã từng diễn ra sự khốc liệt của chiến trường. Đêm ngủ võng giữa rừng, ngày lần theo những tọa độ trên tấm bản đồ, từng bước chân của anh và các đồng chí của mình là từng bước đi trong ký ức lịch sử. Có hôm, những bữa ăn vội chỉ là nắm cơm nguội với chút muối vừng, nhưng ánh mắt anh vẫn sáng lên khi nhặt được một chiếc cúc áo, một chiếc bút gãy – những dấu hiệu mong manh của một người đồng đội chưa về. Lau những giọt mồ hôi trên trán, Đại úy Đoàn Việt Tuấn chia sẻ “Mỗi lần tìm được hài cốt, tim em như nghẹn lại. Dù không biết tên, nhưng em thấy như mình đang đưa người thân trở về”. Giữa gian khổ, hiểm nguy và thầm lặng, anh cùng đồng đội đang viết tiếp một trang sử không có tiếng súng, nhưng đầy máu, mồ hôi và nước mắt – trang sử của lòng biết ơn và tình đồng chí sâu nặng. Bởi họ biết rằng, phía sau mỗi bộ hài cốt là gia đình, đồng đội đang mòn mỏi ngóng trông, là một lời hứa chưa trọn vẹn của Tổ quốc với những người đã hy sinh vì độc lập – tự do của Tổ quốc.
Trung tá Hoàng Vũ Dũng, Phó Đội trưởng Đội tìm kiếm, quy tập HCLS Bộ CHQS tỉnh, cho biết: “Công tác tìm kiếm HCLS không đơn thuần là đào bới đất, đá hay lần theo ký ức, mà đó là cuộc chạy đua với thời gian, với thiên nhiên khắc nghiệt. Nhiều điểm chiến sự ác liệt ngày xưa giờ chỉ còn là bãi lau sậy hoang vu, địa hình thay đổi dấu vết trận địa đã mờ theo năm tháng, bản đồ đơn sơ, ký ức nhân chứng đã già yếu, hay thậm chí không còn – tất cả khiến mỗi cuộc tìm kiếm trở thành một hành trình gian nan, trắc trở và đầy cảm xúc với chúng tôi”.
Trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc, Hà Giang là nơi diễn ra nhiều trận đánh ác liệt kéo dài từ năm 1979 đến năm 1989, theo thống kê có 16 sư đoàn, 4 lữ đoàn, cùng nhiều lực lượng của địa phương tham gia chiến đấu, với tính chất ác liệt của của cuộc chiến cả tuyến biên giới của Hà Giang có hơn 4.000 người hy sinh. Từ năm 2013 đến nay, Bộ CHQS tỉnh đã tiến hành tìm kiếm và cất bốc được 237 bộ HCLS. Để công tác tìm kiếm và quy tập hiệu quả, Bộ CHQS tỉnh đã có nhiều giải pháp như đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, cung cấp thông tin về liệt sỹ, mộ liệt sỹ, nhất là động viên và phát huy vai trò của cựu chiến binh, cựu quân nhân, ban liên lạc truyền thống các đơn vị tích cực phát hiện, cung cấp thông tin liệt sỹ, mộ liệt sỹ, hoàn thành công tác kết luận địa bàn, lập bản đồ tìm kiếm quy tập HCLS giai đoạn 2, gắn công tác kết luận địa bàn với việc khoanh vùng, kết luận khu vực tìm kiếm, tập trung, nỗ lực tổ chức tìm kiếm, quy tập có hiệu quả các khu vực đã được rà phá; làm tốt công tác kiểm tra, kịp thời khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác tìm kiếm, quy tập HCLS”.
Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy, Chính ủy Bộ CHQS tỉnh Nguyễn Hoài Nam cho biết: “Trong năm 2025, công tác tìm kiếm HCLS sẽ tập trung vào các địa bàn đã rà phá, đặc biệt là những khu vực trọng điểm diễn ra nhiều trận đánh ác liệt có nhiều thông tin về liệt sỹ hy sinh. Ngoài ra, việc nâng cao năng lực xác định danh tính HCLS bằng cả phương pháp xét nghiệm ADN và thực chứng cũng được chú trọng; khẩn trương hoàn thiện cơ sở dữ liệu, thu thập thông tin về liệt sỹ và mộ liệt sỹ để khoanh vùng khu vực tìm kiếm, quy tập”.
Tìm kiếm HCLS không chỉ là nhiệm vụ chính trị, mà còn là hành trình nhân văn sâu sắc. Đó là sự tri ân bằng hành động, là lời nhắn gửi rằng: “Dù các anh nằm ở nơi đâu, đất mẹ luôn gọi tên, Nhân dân mãi không quên”.