Reuters ngày 22/5 đưa tin, căng thẳng có dấu hiệu leo thang trở lại giữa Mỹ và Iran do các bên không thể đạt được đồng thuận then chốt trong các cuộc đàm phán về chương trình hạt nhân của Iran. Trong khi Mỹ kiên quyết yêu cầu Iran phải từ bỏ hoàn toàn các hoạt động làm giàu uranium trên lãnh thổ nước này, lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei gọi yêu cầu này là “quá đáng và vô lí”.
Ông Khamenei cũng cảnh báo, các cuộc đàm phán có thể “sẽ không dẫn đến kết quả nào”. “Tôi muốn nhắc nhở bên kia một điều rằng, khi Mỹ tham gia các cuộc đàm phán gián tiếp và nói về vấn đề (chương trình hạt nhân), họ nên cố gắng tránh những điều vô nghĩa. Việc họ không cho phép Iran làm giàu uranium là sai lầm lớn, bởi không ai chờ đợi Mỹ cho phép. Iran có chính sách, phương pháp và theo đuổi đường hướng riêng”, ông Khamenei nhấn mạnh. Ngày 22/5, phát biểu tại một sự kiện ở Tehran, Ngoại trưởng Abbas Araghchi tái khẳng định, “hoạt động làm giàu uranium ở Iran sẽ tiếp tục, dù có thỏa thuận hay không”.
Nhờ nỗ lực hòa giải của các quốc gia Trung Đông, Mỹ và Iran từ tháng 4/2025 bắt đầu nối lại đàm phán về chương trình hạt nhân. Cuộc gặp gần nhất cũng là lần thứ tư hai bên tiếp xúc là vào ngày 10/5 ở thành phố Muscat của Oman. Sau cuộc gặp đó, đặc phái viên của Tổng thống Trump, ông Steve Witkoff mô tả nó diễn ra “đáng khích lệ”. Oman mới đây thông báo, phái đoàn Mỹ-Iran có khả năng sẽ tiến hành vòng đàm phán thứ năm vào cuối tuần này. Tuy nhiên, Ngoại trưởng Iran nói rằng, ông vẫn đang xem xét “liệu có nên tham gia và khi nào sẽ tham gia vào vòng đàm phán tiếp theo với Mỹ hay không”. Nguồn tin quan chức Iran và quan chức châu Âu của Reuters tiết lộ, Tehran đã khước từ đề nghị của Mỹ về việc chuyển kho dự trữ urainium làm giàu ở cấp độ cao ra nước ngoài, cũng như từ chối tham gia thảo luận về chương trình tên lửa đạn đạo.
Mỹ chưa bình luận về động thái của Iran. Sau khi nhậm chức nhiệm kỳ hai, Tổng thống Mỹ Donald Trump siết chặt trừng phạt Iran và khẳng định muốn “loại trừ hoàn toàn” chương trình hạt nhân của Iran thông qua đàm phán, đồng nghĩa Washington hi vọng đạt một văn kiện cứng rắn hơn thỏa thuận 2015, có tên chính thức là Kế hoạch Hành động toàn diện chung (JCPOA). Trong JCPOA, các cường quốc đồng ý dỡ bỏ lệnh trừng phạt quốc tế chống Iran để đổi lại việc Tehran hạn chế chương trình hạt nhân của họ xuống ngưỡng chỉ có thể phục vụ các mục đích dân sự. Mỹ rút khỏi JCOPA năm 2018 trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump.
Ngược lại, Iran muốn tìm kiếm một thỏa thuận mới có cơ chế chặt chẽ hơn để đảm bảo việc Mỹ không rút khỏi một lần nữa. Sau khi Mỹ rời JCPOA từ 2018, Iran đã rút bớt các cam kết của họ theo thỏa thuận này, bao gồm việc làm giàu uranium ở độ tinh khiết 60%, vượt xa ngưỡng tối đa 3,67% nêu trong thỏa thuận 2015; và hạn chế hoạt động thanh sát quốc tế tại một số cơ sở hạt nhân. Các quan chức Iran năm 2022 cũng cho biết, nước này có khả năng công nghệ để làm giàu uranium từ 60% lên 90%, tức cấp độ vũ khí hạt nhân, nhưng chưa đưa ra quyết định thực hiện việc đó.
Tuần trước, Ngoại trưởng Iran Araghchi cho hay, Tehran “sẵn sàng áp dụng hạn chế về quy mô, mức độ và khối lượng (uranium làm giàu) để xây dựng lòng tin” tương tự như các điều khoản trong JCPOA kí năm 2015, nhưng sẽ không từ bỏ quyền làm giàu uranium phục vụ sản xuất năng lượng trong mọi trường hợp.
Trong nỗ lực tháo gỡ bế tắc, Qatar và Oman đang thúc đẩy một cơ chế ba bên nhằm thu hẹp khác biệt giữa Tehran và Washington. Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Qatar hôm 20/5, Thủ tướng Qatar Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani nhấn mạnh, nước này đang hợp tác chặt chẽ với Oman để thúc đẩy các cuộc tiếp xúc gián tiếp, đồng thời xác nhận đã thảo luận với Tổng thống Mỹ Donald Trump về một đề xuất hạt nhân mới. Theo ông Sheikh Mohammed, cả phía Mỹ và Iran đều thể hiện thái độ “tích cực”.
Các nhà phân tích nhận định, nếu các bên không đạt đột phá đáng kể nào trước tháng 8/2025, tình hình có thể diễn biến xấu đi vì các nước châu Âu sẽ cân nhắc kích hoạt làn sóng trừng phạt mới nhắm vào Iran. Ngoài ra, việc Mỹ và Iran không đạt thỏa thuận có thể trở thành động lực để Israel có động thái nhắm vào Iran. Tờ Axios ngày 22/5 dẫn các nguồn tin Israel cho biết, Tel Aviv đang lên kế hoạch tấn công vào mục tiêu trên lãnh thổ Iran khi đàm phán Tehran-Washington sụp đổ. Trước đó, CNN ngày 21/5 cũng dẫn lời các quan chức tình báo Mỹ nói rằng họ đã phát hiện ra Israel đang tính toán khả năng tấn công các cơ sở hạt nhân Iran. Đây được cho là kịch bản xấu nhất mà các bên phải ngăn chặn để tránh nguy cơ nổ ra một cuộc chiến mới ở Trung Đông.