Ngân hàng Thế giới (WB) quyết định dỡ bỏ lệnh cấm tài trợ năng lượng hạt nhân vốn kéo dài hàng thập kỷ. Đây là một sự thay đổi lớn trong chính sách của tổ chức tài chính đa phương này nhằm đẩy nhanh quá trình phát triển công nghệ phát thải thấp và đáp ứng nhu cầu điện tăng vọt ở các nước đang phát triển.
Theo Financial Times, trong email gửi nhân viên WB gần đây, Chủ tịch WB Ajay Banga cho biết, tổ chức tài chính này sẽ “bắt đầu quay trở lại lĩnh vực năng lượng hạt nhân” thông qua quan hệ đối tác với Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA). “Chúng tôi sẽ hỗ trợ nỗ lực kéo dài tuổi thọ của các lò phản ứng hiện có ở những quốc gia đã có lò phản ứng và giúp hỗ trợ nâng cấp lưới điện cũng như cơ sở hạ tầng liên quan”, ông Banga nêu rõ trong email.
Sự thay đổi quan điểm của WB diễn ra sau khi chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump bày tỏ ủng hộ năng lượng hạt nhân. Cuối tháng 5 vừa qua, ông Donald Trump đã ký loạt sắc lệnh, chỉ thị hành pháp nhằm đẩy nhanh xây dựng các nhà máy điện hạt nhân, bao gồm cả những thiết kế nhỏ và chưa được thử nghiệm, để đáp ứng làn sóng gia tăng nhu cầu điện trong tương lai, giúp Mỹ giành lại lợi thế trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân. Theo nhà lãnh đạo Mỹ, hiện công nghệ hạt nhân “đã tiến xa, cả về mặt an toàn và chi phí”. Mỹ, cổ đông lớn nhất của WB và các quốc gia phương Tây ủng hộ điện hạt nhân khác đã vận động tổ chức này xem xét lại lệnh cấm hỗ trợ các dự án hạt nhân.
Kể từ năm 1959, WB đã không hỗ trợ một dự án hạt nhân nào do sự phản đối của Berlin và lo ngại của một số quốc gia về tình trạng phổ biến vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, chính phủ mới của Đức do Thủ tướng Friedrich Merz lãnh đạo đã thay đổi quan điểm của nước này đối với năng lượng hạt nhân do lo ngại về an ninh năng lượng và mong muốn đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2045. Điều này đánh dấu sự thay đổi lớn so với chính sách loại bỏ dần năng lượng hạt nhân trước đây của Đức, đặc biệt là sau thảm họa hạt nhân Fukushima ở Nhật Bản vào năm 2011. Vào tháng 5 vừa qua, Berlin đã phát tín hiệu với Paris rằng họ sẽ không còn cản trở những nỗ lực của Pháp nhằm bảo đảm năng lượng hạt nhân được coi ngang bằng với năng lượng tái tạo trong luật pháp của Liên minh châu Âu (EU).
Quyết định dỡ bỏ lệnh cấm tài trợ năng lượng hạt nhân là một phần trong chiến lược rộng hơn của WB nhằm giải quyết nhu cầu điện ở các nước đang phát triển vốn dự kiến sẽ tăng gấp đôi so với hiện nay vào năm 2035. Để đáp ứng nhu cầu này, khoản đầu tư hằng năm vào việc sản xuất, xây dựng lưới điện và lưu trữ điện có thể sẽ tăng từ 280 tỷ USD lên 630 tỷ USD. Trên thực tế, các khoản đầu tư của khu vực tư nhân vào việc phát triển năng lượng hạt nhân là rất cần thiết. Tuy nhiên, các doanh nghiệp sẽ cần sự hỗ trợ từ WB, bao gồm các công cụ như bảo lãnh và vốn chủ sở hữu. WB cũng sẽ nỗ lực đẩy nhanh tiềm năng của các lò phản ứng nhỏ để chúng có thể trở thành một lựa chọn khả thi cho nhiều quốc gia hơn.
Trong bối cảnh các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng do biến đổi khí hậu và nhu cầu tiêu thụ điện lớn của những trung tâm dữ liệu phục vụ phát triển trí tuệ nhân tạo (AI), gây áp lực cho lưới điện ở nhiều nơi, chính phủ các nước đang quan tâm hơn tới năng lượng hạt nhân. Bởi lẽ, các nhà máy điện hạt nhân có thể cung cấp nguồn điện không phát thải và ổn định. Tại Hội nghị lần thứ 28 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP28) ở thành phố Dubai, Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) vào tháng 12-2023, hơn 30 quốc gia đã ký cam kết sẽ tăng gấp 3 công suất năng lượng hạt nhân toàn cầu vào năm 2050 để đạt được các mục tiêu về khí hậu của Hiệp định Paris.
Việc WB quyết định dỡ bỏ lệnh cấm tài trợ cho các dự án năng lượng hạt nhân được xem là động lực đáng kể cho ngành năng lượng vốn đã trải qua thời kỳ suy giảm mạnh sau thảm họa hạt nhân Fukushima năm 2011. Ngành năng lượng hạt nhân hiện kỳ vọng các tổ chức tài chính đa phương khác, bao gồm Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), có thể đưa ra quyết định tương tự WB. Năm ngoái, Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB) đã quyết định tài trợ cho các dự án năng lượng hạt nhân sau chiến dịch vận động hành lang thành công của các nhà sản xuất năng lượng hạt nhân lớn, trong đó có Pháp.