Sáng sớm một ngày trung tuần tháng 5, bà Nguyễn Thị Tẹo từ xã Thanh Hưng (huyện Điện Biên) run run bước vào Nhà khách Trúc An (Công an tỉnh) để lấy mẫu ADN, giám định gene tìm thông tin liệt sĩ chưa xác định được danh tính. Không mang theo tấm ảnh nào, cũng chẳng có kỷ vật gì, hành trang bà Tẹo có là những ký ức về người anh trai - liệt sĩ Nguyễn Văn Quý, hy sinh tại nước bạn Lào trong những năm tháng thực hiện nhiệm vụ quốc tế cao cả.

Anh trai bà Tẹo hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ. Ba mươi năm qua, bà Tẹo luôn canh cánh trong lòng lời hứa tìm anh trai trở về. Lần theo những mảnh thư úa màu thời gian, từ lời kể ít ỏi của đồng đội cũ, bà Tẹo và gia đình đã từng tới nhiều nghĩa trang, cả ở Điện Biên cho đến tận đất Lào xa xôi nhưng đều không có kết quả.

“Tôi không biết mình còn sống được bao lâu, nhưng chỉ cần tìm được anh để nói với anh rằng “Anh ơi, gia đình đây rồi”, thế là tôi yên lòng - bà Tẹo nghẹn lời.

Hôm ấy, anh Lò Văn Tỉnh, bản Hua Ná, xã Mường Lạn (huyện Mường Ảng) cũng đến lấy mẫu ADN để tìm bố. Anh ngồi lặng lẽ ở cuối phòng. Bố anh Tỉnh là liệt sĩ Lò Văn Tản, hy sinh ở mặt trận phía Tây năm 1967. Anh không nhớ rõ gương mặt bố mình, mọi ký ức về ông đều được chắp nối qua lời kể của mẹ và những người già trong bản. Bao năm qua, anh Tỉnh lớn lên với nỗi khao khát được biết, ít nhất là biết cha mình đã nằm lại nơi đâu giữa hàng vạn nấm mộ chưa biết tên. Nỗi mong mỏi tưởng như sẽ nguôi ngoai theo năm tháng, thế nhưng mỗi khi nghe tin về các đợt quy tập hài cốt liệt sĩ lòng anh lại đau nhói; thông tin nhắc anh rằng hành trình đi tìm bố chưa thành…

“Khi nghe tin các đơn vị chức năng tổ chức lấy mẫu ADN, giám định gene, tôi lập tức lên đường bởi tôi biết đó là hy vọng, là cơ hội để rút ngắn hành trình tìm lại bố”  - anh Tỉnh cho biết.

Ngoài anh Tỉnh, bà Tẹo, trong đợt thu nhận mẫu mẫu ADN ngày 7/5 vừa qua do Công an tỉnh triển khai còn có hơn 90 thân nhân liệt sĩ khác được lấy mẫu với hy vọng tìm lại tên tuổi cho người thân đã hy sinh chưa thể trở về với gia đình bằng một danh tính trọn vẹn.

Thượng tá Đinh Thanh Sơn, Trưởng phòng Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội (Công an tỉnh) cho biết: Thực hiện chủ trương thu nhận mẫu ADN phục vụ xác minh danh tính liệt sĩ chưa rõ thông tin, thời gian qua, với vai trò nòng cốt, Công an tỉnh đã chủ động phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành, địa phương để triển khai đồng bộ, bài bản các bước theo đúng quy trình. Đây là hoạt động có ý nghĩa đặc biệt trong Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030 của Chính phủ.

Để việc thu nhận mẫu ADN được thực hiện thống nhất, chính xác và hiệu quả, trước đó, tháng 9/2024, Công an tỉnh đã tổ chức tập huấn quy mô lớn với sự tham gia của gần 300 cán bộ công an, cán bộ UBND cấp huyện, xã, phường trong toàn tỉnh. Qua tập huấn, học viên được trang bị đầy đủ kiến thức về quy trình thu mẫu ADN, hướng dẫn ghi phiếu khảo sát, điền phụ lục kê khai và cập nhật dữ liệu vào hệ thống cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia.

“Chúng tôi ý thức rất rõ đây không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn đơn thuần mà còn là trách nhiệm thiêng liêng, đạo lý của thế hệ hôm nay đối với những người đã ngã xuống vì Tổ quốc. Vì vậy, từng thao tác, từng biểu mẫu, công đoạn đều được chuẩn bị kỹ càng, cẩn trọng đến từng chi tiết. Mỗi mẫu gene thu nhận lần này là bước tiến quan trọng, giúp cơ quan chức năng gần hơn với việc tìm lại tên cho những anh hùng liệt sĩ. Hiện nay, các mẫu ADN thu thập từ thân nhân sẽ được lưu giữ trong Ngân hàng gene quốc gia, từ đó tiến hành phân tích, đối sánh với mẫu hài cốt chưa xác định, từng bước hoàn thiện hồ sơ danh tính cho các liệt sĩ” - Thượng tá Đinh Thanh Sơn chia sẻ.

10 nghĩa trang liệt sĩ do tỉnh quản lý hiện đang chăm sóc 7.390 phần mộ. Trong số đó, chỉ có 865 phần mộ ghi đầy đủ thông tin, 648 phần mộ có một phần thông tin, còn lại hơn 5.300 phần mộ chưa xác định được danh tính. Những mẫu được lấy từ người thân của các liệt sĩ là nguồn thông tin quan trọng, sợi dây kết nối với những liệt sĩ đã ngã xuống vì độc lập tự do của Tổ quốc.

Theo Thượng tá Đinh Thanh Sơn, để công tác thu nhận mẫu ADN được thực hiện hiệu quả, đơn vị đã xác định rõ mức độ ưu tiên trong việc lấy mẫu. Trước hết là các gia đình chính sách, hộ nghèo và thân nhân có tuổi cao, sức khỏe yếu. Việc thu mẫu và lưu trữ được tiến hành linh hoạt theo từng giai đoạn, phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương, đồng thời luôn đảm bảo tính chính xác và sự tôn trọng, nhân văn cao nhất.

Tìm lại danh tính chính xác cho anh hùng liệt sĩ là nhiệm vụ quan trọng, đặc biệt ý nghĩa. Như lời Thượng tá Đinh Thanh Sơn đã nói: “Chúng tôi không chỉ thực hiện nhiệm vụ. Chúng tôi đang nối lại những sợi dây ký ức, để không một liệt sĩ nào bị lãng quên, để mỗi người mẹ, người cha, người em được yên lòng khi người thân của mình đã trở về...”.