Giữa bộn bề cuộc sống ở các bản làng miền núi, tấm thẻ Bảo hiểm y tế (BHYT) từ lâu vẫn là "phao cứu sinh" cho hàng triệu người dân. Thế nhưng, đằng sau những con số bao phủ ấn tượng là một "nốt trầm" trăn trở khi hàng chục ngàn người dân đứng trước nguy cơ mất đi "tấm lá chắn" quý giá. Vượt lên "cơn gió ngược" của chính sách và gánh nặng mưu sinh, những cán bộ Bảo hiểm xã hội (BHXH) Khu vực XVII (Yên Bái – Lào Cai) vẫn miệt mài gieo mầm hy vọng, giữ vững niềm tin vào một nền an sinh bền vững cho người dân.
Giá trị "phao cứu sinh" và những trăn trở
Để thấu hiểu giá trị tấm thẻ BHYT, không gì chân thực hơn những câu chuyện từ chính cán bộ BHXH Khu vực XVII, gom nhặt trong hành trình "đi từng ngõ, gõ từng nhà”. Đó là hình ảnh chị Phùng Nảy Phẩu, người phụ nữ Dao, 50 tuổi sống ở thôn Nậm Cang, xã Liên Minh, thị xã Sa Pa cầm trên tấm thẻ BHYT, ví như "phao cứu sinh”. "Có nó, ốm đau đỡ lo tiền thuốc men, khám bệnh. Nếu không có nó thì không biết làm sao". Câu nói mộc mạc gói trọn giá trị tấm thẻ nhỏ bé giữa cuộc sống gian khó.
Xuôi về Bắc Hà, tại thôn Phéc Bủng, xã Bản Phố, chàng trai Ly Seo Phừ, sinh năm 2000 cũng chung niềm vui: "Nhờ Nhà nước hỗ trợ, em mới mua được BHYT. Ốm vặt đi khám không tốn tiền, thấy nhẹ nhõm hẳn”. Với Phừ và bao người trẻ vùng cao, BHYT không chỉ bảo vệ sức khỏe mà còn là động lực bám trụ quê hương, an tâm lao động.
Những câu chuyện như chị Phẩu, anh Phừ là minh chứng sống động cho thấy BHYT đã thực sự trở thành "huyết mạch” an sinh. Số liệu từ BHXH Khu vực XVII càng tô đậm điều đó. Tính hết tháng 4/2025, trên 733.000 người ở Yên Bái đã giữ được tấm thẻ BHYT trong tay. Còn tại tỉnh Lào Cai có gần 682.000 người, đạt tỷ lệ bao phủ 86,06% dân số. Con số ấy, tưởng chỉ là thống kê, nhưng là những nụ cười yên lòng sau những cơn đau bệnh tật. Đặc biệt, hơn 1,4 triệu thẻ BHYT đã được phát hành; gần 100% dữ liệu người tham gia trong đó Yên Bái 99,79%, Lào Cai 99,97% đã được "làm sạch”, đồng bộ với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Đây là bước tiến đặt nền móng cho hệ thống quản lý minh bạch, hiệu quả, sẵn sàng cho số hóa.
Tuy nhiên, bản trường ca an sinh vẫn còn đó những nốt trầm. So với cùng kỳ năm trước, Yên Bái lại giảm hơn 20.000 người tham gia BHYT; Lào Cai giảm 1.430 người - con số đại diện cho hàng chục ngàn mảnh đời vì nhiều lý do đã phải rời xa "tấm lá chắn”. Đau đáu nhất là câu chuyện ở những xã vừa "thoát” diện đặc biệt khó khăn, đạt chuẩn nông thôn mới, người dân không còn được ngân sách nhà nước hỗ trợ 100% kinh phí mua thẻ BHYT. Đó cũng là trăn trở và nỗi niềm của nhiều dân nông thôn, người lao động tự do, thu nhập còn bấp bênh.
Anh Nguyễn Minh Đắc, trú tại phường Hồng Hà, thành phố Yên Bái, trải lòng: "Biết là có thẻ bảo hiểm y tế thì đỡ phần nào rủi ro lúc ốm đau, tai nạn. Nhưng mà mình làm nay lo mai, có khi cả tuần chẳng có việc, nên dù muốn cũng khó với tới”.
Gánh nặng càng thêm trĩu vai khi thu nhập của đa số người dân còn thấp và bấp bênh, nay lại đối mặt với việc điều chỉnh tăng mức đóng BHXH tự nguyện hay giá dịch vụ y tế, khiến việc duy trì tấm thẻ BHYT hay tham gia BHXH tự nguyện càng thêm khó khăn. Không chỉ vậy, đặc thù địa hình đồi núi hiểm trở của Yên Bái, Lào Cai cũng là một rào cản không nhỏ, gây khó khăn cho công tác tiếp cận, tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHXH, BHYT. Thêm vào đó, không ít người dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng cao vẫn chưa thông thạo tiếng phổ thông hoặc không biết chữ, trong khi ý thức chấp hành pháp luật về BHXH, BHYT của một bộ phận người sử dụng lao động và cả người lao động đôi khi còn hạn chế.
Ngoài ra, việc tinh giản biên chế, sáp nhập đơn vị hành chính làm giảm số người tham gia BHXH, BHYT bắt buộc. Những "món nợ” cũ từ ngân sách địa phương chậm đóng BHYT cho trẻ em dưới 6 tuổi, hay nguồn hỗ trợ người cận nghèo từ dự án NORRED ách tắc từ năm 2018-2019 vẫn là vật cản. Ngay cả việc sáp nhập BHXH Yên Bái và Lào Cai thành BHXH Khu vực XVII, dù là bước đi tất yếu, cũng mang đến những thách thức ban đầu về đồng bộ dữ liệu, nâng cấp phần mềm, đòi hỏi nỗ lực gấp bội từ đội ngũ cán bộ.
Miệt mài đưa chính sách đến người dân
Giữa khó khăn, ngọn lửa nhiệt huyết của những người làm BHXH Khu vực XVII không hề lụi tắt. Họ đang miệt mài với nhiều cách để đưa chính sách đến gần dân. Nội dung truyền thông cũng được chú trọng làm mới, không chỉ dừng lại ở việc vận động tham gia, mà còn đi sâu vào những điểm mới của Luật BHXH, BHYT (sửa đổi), phân tích rõ lợi ích của việc hưởng lương hưu hàng tháng so với nhận BHXH một lần, đồng thời hướng dẫn người dân sử dụng các tiện ích của ứng dụng VssID - BHXH số và các dịch vụ công trực tuyến khác của Ngành. Họ không chỉ "len lỏi” vào từng bản làng, phiên chợ, lễ hội, mà còn khéo léo lồng ghép thông tin chính sách vào các buổi họp tổ dân phố, các hội nghị báo cáo viên cơ sở, hay phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thông tấn báo chí từ trung ương đến địa phương, các sở, ban, ngành, và cả Trung tâm Truyền thông và Văn hóa các huyện, thị xã, thành phố để thông tin được lan tỏa sâu rộng.
Chỉ trong tháng 4, BHXH Khu vực XVII đã tổ chức 6 hội nghị truyền thông lớn nhỏ tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHXH, BHYT. Những buổi tuyên truyền nhóm nhỏ lồng ghép khéo léo tại Lễ hội giỗ Mẫu đền Bà Áo Trắng (thành phố Yên Bái), hay trong "Tháng Công nhân” với Công đoàn các Khu công nghiệp Yên Bái. Đặc biệt, Lễ ra quân "Gắn kết mô hình mới, cùng BHXH khu vực tiên phong vì an sinh cộng đồng” phối hợp với Bưu điện tỉnh Lào Cai đã tạo tiếng vang. Nỗ lực đáng kể là đưa chính sách đến đồng bào thiểu số bằng chính ngôn ngữ của họ.
Trong tháng 4, đã có 40 lượt phát thanh bằng tiếng dân tộc trong tổng số hơn 2.300 lượt phát thanh cơ sở, cùng hàng loạt tin bài trên sóng, loa truyền thanh, như nhịp cầu nối chính sách với cuộc sống. Không gian mạng cũng trở thành mặt trận sôi động với hơn 230 sản phẩm truyền thông (bài viết, video, infographic) được đăng tải trên Cổng thông tin điện tử, Fanpage, Zalo, Youtube, thu hút gần 1.200 lượt chia sẻ từ trang cá nhân của cán bộ, viên chức mỗi người là một "tuyên truyền viên” tích cực. Các kênh tư vấn trực tuyến, hotline, ứng dụng Yên Bái-S hoạt động hết công suất, giải đáp hàng trăm thắc mắc, hỗ trợ người dân cài đặt VssID, thực hiện dịch vụ công trực tuyến và thanh toán không dùng tiền mặt… Đặc biệt, mọi hình thức tuyên truyền đều hướng đến việc đảm bảo thông tin đến được với đông đảo người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số, người ở vùng sâu, vùng xa, hoặc những người vừa thoát nghèo cần được vận động để tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình.
Song song với truyền thông, công tác quản lý được siết chặt. Các giải pháp thu, giảm nợ, phát triển người tham gia được đẩy mạnh. Thanh tra, kiểm tra được thực hiện ráo riết để đảm bảo quyền lợi người lao động và sự lành mạnh của hệ thống. Việc giám định chi phí khám chữa bệnh BHYT được thực hiện chặt chẽ, chống lạm dụng, trục lợi quỹ. Quan trọng hơn cả là sự nỗ lực ổn định tổ chức sau sáp nhập. Ban lãnh đạo BHXH Khu vực XVII đã nhanh chóng kiện toàn bộ máy, phân công nhiệm vụ rõ ràng. Dù còn vướng mắc về dữ liệu, phần mềm, tinh thần đoàn kết, vừa làm vừa học hỏi, khắc phục khó khăn đã giúp guồng máy dần đi vào ổn định, đảm bảo mọi chế độ, chính sách cho người dân không bị gián đoạn.
Con đường đưa chính sách an sinh xã hội, đặc biệt là BHYT, đến với mọi người dân vùng cao Yên Bái, Lào Cai vẫn còn nhiều gập ghềnh. Những "cơn gió ngược” có thể vẫn thổi, thách thức mới có thể nảy sinh. Nhưng nhìn vào nụ cười của chị Phẩu, niềm tin nơi ánh mắt chàng trai Ly Seo Phừ, và đặc biệt là ngọn lửa nhiệt huyết không tắt trong mỗi cán bộ BHXH Khu vực XVII, chúng ta có quyền tin tưởng. Họ, những "chiến sĩ áo xanh” của ngành BHXH vẫn đang dùng sự tận tụy, bền bỉ và sáng tạo của mình để "neo giữ” niềm tin, để "tấm lá chắn” BHYT ngày càng vững chắc, che chở cuộc sống đồng bào. Và những nỗ lực thầm lặng ấy vẫn tiếp diễn, xứng đáng nhận được sự thấu hiểu, sẻ chia và đồng hành của cả cộng đồng.