Luật cũng có nhiều rào cản, khiến Việt Nam vẫn là nước có tỷ lệ hiến tạng sau khi chết não thấp nhất thế giới, trong khi nhu cầu ghép tạng rất lớn, nhưng nguồn hiến lại vô cùng ít ỏi. Tại Hội thảo đóng góp ý kiến về Luật Hiến, ghép tạng tổ chức ngày 27/6, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, việc sửa đổi luật là yêu cầu khách quan, cấp thiết, bảo đảm công bằng và minh bạch.

Chia sẻ tại Hội thảo, PGS.TS Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm Điều phối tạng Quốc gia chỉ ra hàng loạt bất cập, như Luật hiện hành ưu tiên trẻ em được ghép tạng trước, rồi mới đến người cấp cứu. Trong khi Luật Khám bệnh, chữa bệnh sửa đổi lại quy định cấp cứu là ưu tiên số 1, trẻ em xếp sau, vì trẻ em có thể chờ 1-2 năm được ghép, nhưng người cấp cứu chỉ có thể chờ vài giờ. Dự thảo Luật sửa đổi lần này đã thay đổi thứ tự ưu tiên, đưa trường hợp cấp cứu lên ưu tiên số 1.

Còn TS Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) nêu, Luật hiện hành chưa cho phép người dưới 18 tuổi và người chết tim được hiến mô/tạng, điều này sẽ làm mất 50% nguồn hiến, các nước đều đưa điều này vào trong Luật. Vì vậy, nội dung chính sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hiến, ghép tạng lần này là điều chỉnh Điều 5, cho phép người dưới 18 tuổi và người chết tim hiến mô, tạng.

Cụ thể, mọi người có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình sau khi chết não/chết tim. Trường hợp dưới 18 tuổi hiến mô, bộ phận cơ thể của mình sau chết não/chết tim phải có sự đồng ý bằng văn bản của người đại diện theo pháp luật.

Đối với quyền hiến mô, tạng khi còn sống, TS Nguyễn Trọng Khoa cho biết, nội dung sửa đổi là người từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến mô, tạng khi còn sống cho bất kỳ người chờ ghép hoặc bổ sung thêm quy định hiến cho đích danh người nhận (thân nhân); người đủ từ 18 tuổi trở lên được hiến mô của mình khi còn sống.

Trường hợp người dưới 18 tuổi hiến mô khi còn sống phải có sự đồng ý bằng văn bản của người đại diện theo pháp luật hoặc giám hộ hợp pháp…Ngoài ra, Ban soạn thảo còn đề xuất sửa đổi để đơn giản hoá điều kiện lấy mô, tạng; giảm tiêu chuẩn thời gian trong chẩn đoán chết não, thay đổi thứ tự ưu tiên và xây dựng cơ chế tài chính, chính sách.

Ông Phạm Văn Học, Chủ tịch Hội đồng thành viên, Tổng Giám đốc Hệ thống y tế Hùng Vương cho rằng, cần điều chỉnh quy định về công bố danh tính, tôn trọng quyền con người và quyền công dân nên để 2 bên tự lựa chọn, người hiến và người nhận có thể tri ân nếu mong muốn. Đặc biệt, ông nhấn mạnh cần tôn trọng ý nguyện người đã đăng ký hiến tạng, tránh để gia đình phủ quyết.

Tuy nhiên, GS Nguyễn Văn Kính, Phó Chủ tịch Hội Gây mê - Hồi sức Việt Nam cho rằng, cần giữ danh tính người nhận, để tránh những hậu quả xấu mà nhiều nước đã gặp. Luật cũng cần làm rõ trường hợp khi người con mất, để hiến tạng, thì có cần hỏi ý kiến người cha trong trường hợp bố mẹ ly hôn, con ở với mẹ hay không? Nếu là người vô gia cư, đơn vị nào có trách nhiệm tìm thân nhân của họ khi hiến tạng?

Lâu nay nhiều người vẫn nhận định ghép tạng là của nhà giầu bởi BHYT chi trả cho hoạt động này rất ít, trong khi một ca ghép gan, tim hay phổi chi phí cả tỷ đến vài tỷ đồng. Người nghèo gần như không có tiền để ghép tạng kể cả khi đã có cơ hội (có người hiến và phù hợp).

Tại dự thảo Luật sửa đổi lần này, Bộ Y tế cũng kiến nghị cơ chế tài chính cụ thể, gắn với chính sách BHYT, ngân sách nhà nước và các nguồn hợp pháp khác, để chi trả chi phí cho các hoạt động: Tư vấn, vận động, hồi sức duy trì chết não, lấy – bảo quản – vận chuyển mô, tạng, điều phối, đào tạo nhân lực...nhằm bảo đảm công bằng, minh bạch và phát triển bền vững.

TS Nguyễn Trọng Khoa cho rằng, Luật sửa đổi đề xuất chi trả chi phí hiến, ghép tạng. Người đã hiến mô, tạng người khi còn sống được Quỹ BHYT thanh toán các chi phí theo quy định tại khoản 1 Điều 33a của Luật sửa đổi; người hiến mô tạng sau khi chết được Quỹ BHYT thanh toán các chi phí theo quy định tại khoản 2 Điều 33 a. Đồng thời, người được ghép tạng có thẻ BHYT được Quỹ BHYT thanh toán chi phí theo quy định tại khoản 3 và 4 Điều 33a; ngược lại người không có thẻ BHYT phải tự chi trả.

“Ngoài việc chi trả từ Quỹ BHYT, chi phí hiến, ghép tạng còn được chi trả từ nguồn ngân sách nhà nước đối với trường hợp thực hiện thông qua nhiệm vụ khoa học và công nghệ và các nguồn tài trợ, hỗ trợ hợp pháp của các tổ chức, cá nhân”, TS Khoa nói.