Tham gia phát biểu ý kiến, đại biểu Lò Thị Luyến, Phó Trưởng đoàn chuyên trách, phụ trách Đoàn ĐBQH tỉnh nhất trí với sự cần thiết ban hành các chương trình MTQG.

Theo chương trình kỳ họp, Quốc hội sẽ xem xét, thảo luận 2 chương trình MTQG, gộp 3 chương trình MTQG đang thực hiện thành 1. Nếu được thông qua, thời gian tới sẽ có 5 chương trình MTQG điều chỉnh 7 lĩnh vực gồm: Y tế; giáo dục; phòng, chống ma túy; văn hóa; giảm nghèo bền vững; xây dựng nông thôn mới; phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Chương trình MTQG – hiệu quả nhưng còn nhiều vướng mắc

Phó Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh khẳng định, thời gian qua, các chương trình MTQG đã góp phần rất lớn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng khó khăn, củng cố niềm tin của người dân đối với sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện còn có những vướng mắc, khó khăn mà khi thông qua chủ trương đầu tư chưa định liệu được. Đó là: Trình tự, thủ tục phức tạp; thẩm quyền giao cho địa phương còn hạn hẹp; mỗi một chương trình có một cơ quan chủ quản khác nhau, cơ chế quản lý, mức hỗ trợ, yêu cầu báo cáo, biểu mẫu thống kê khác nhau; việc giải ngân nguồn vốn của các chương trình MTQG chậm, nhất là vốn sự nghiệp…

Đại biểu phân tích, việc yêu cầu địa phương bố trí vốn đối ứng là nhằm nâng cao trách nhiệm của địa phương trong việc tổ chức thực hiện chương trình. Tuy nhiên, quy định này tạo áp lực rất lớn. Theo tiêu chí phân bổ, địa phương khó khăn được ưu tiên và thụ hưởng nhiều nội dung, dự án của các chương trình MTQG. “Được giao càng nhiều thì phải bố trí vốn đối ứng càng lớn, địa phương không biết lấy tiền đâu để bố trí trong khi thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thấp” - đại biểu bày tỏ.

Ngoài ra, các chương trình MTQG đều giao cho địa phương ban hành quy định về thực hiện lồng ghép vốn giữa các chương trình MTQG, lồng ghép vốn của chương trình MTQG với vốn của các chương trình, dự án khác để triển khai thực hiện. Dự thảo Nghị quyết chương trình MTQG về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035 tiếp tục quy định nội dung này. 

Trong khi đó, dự thảo Nghị quyết cũng quy định nguyên tắc, việc bố trí ngân sách thực hiện chương trình đảm bảo không trùng lặp với các chương trình MTQG khác; không trùng lặp với các hoạt động thuộc nhiệm vụ quản lý nhà nước đã được bố trí đầy đủ từ kinh phí chi thường xuyên hàng năm.

“Để đáp ứng đồng thời cả hai yêu cầu trên là rất khó khăn, khi mà mỗi nguồn vốn, mỗi chương trình lại có cơ chế quản lý, trình tự thủ tục, thanh quyết toán riêng” - đại biểu khẳng định.

Hoàn thiện cơ chế, tránh lặp lại khó khăn của các chương trình MTQG

Để không lặp lại những khó khăn, vướng mắc khi triển khai các chương trình MTQG giai đoạn 2021-2025, đại biểu Lò Thị Luyến đề nghị Quốc hội quan tâm, xem xét một số nội dung trọng tâm đối với chương trình MTQG về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035, cũng như các chương trình MTQG khác:

Một là, đối với các địa phương còn khó khăn, nhận hỗ trợ ngân sách của Trung ương từ 70% trở lên, không yêu cầu phải bố trí vốn đối ứng thực hiện chương trình.

Hai là, không yêu cầu lồng ghép nguồn vốn của chương trình MTQG này với các nguồn vốn khác khi tổ chức thực hiện.

Ba là, tăng cường vốn đầu tư hoàn thiện kết cấu hạ tầng, giảm nguồn vốn sự nghiệp hỗ trợ trực tiếp cho người dân.

Bốn là, về giao vốn thực hiện chương trình, đại biểu đề nghị, giao vốn đầu tư công theo kế hoạch cho cả giai đoạn như pháp luật hiện hành và như giai đoạn 2021 - 2025 đã thực hiện. Đối với vốn sự nghiệp, cần tăng cường phân cấp cho địa phương.

“Trung ương giao tổng vốn cho địa phương, giao địa phương phân bổ chi tiết cho các dự án thành phần và chịu trách nhiệm về việc đó. Địa phương được điều chỉnh giữa các dự án và tiểu dự án trong cùng một chương trình MTQG với điều kiện không làm phát sinh tổng mức, nội dung nào hoàn thiện thủ tục trước thì được bố trí vốn làm trước. Chỉ khi điều chỉnh làm thay đổi tổng mức đầu tư mới phải trình Chính phủ xem xét, quyết định” - Phó Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh đề nghị.

Ngoài ra, đại biểu đề xuất Quốc hội khóa XVI sẽ giám sát giữa nhiệm kỳ về kết quả tổ chức thực hiện chương trình để có những quyết sách tiếp theo phù hợp với thực tế, tạo điều kiện thuận lợi trong triển khai thực hiện, nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện các chương trình MTQG.