Bài 1: Người trẻ ở lại, gieo mầm đổi thay
Trong khi nhiều thanh niên vùng cao lựa chọn rời bản tìm cơ hội nơi phố thị hay tiếp tục con đường học vấn, thì chàng trai Mùa A Thi (sinh năm 1999) quyết định ở lại quê hương sau khi tốt nghiệp THPT. Quyết định ấy đã trở thành bước ngoặt, không chỉ riêng anh mà cho cả cộng đồng bản Háng Pu Xi. Anh đã chiếm trọn niềm tin của bà con, được tín nhiệm bầu làm trưởng bản khi mới 23 tuổi. Mang trong mình tinh thần dám nghĩ, dám làm, không ngại gian khó, Mùa A Thi đã được chọn để trở thành “ngọn lửa” thắp sáng niềm tin đổi thay nơi bản làng vùng cao.
Quyết định “ngược”
Háng Pu Xi nằm nép mình dưới chân núi, quanh năm mây trắng bao phủ. Cả bản có 72 hộ, với hơn 400 đồng bào dân tộc Mông bao đời nay chỉ dựa vào làm nương để sống. Nhiều năm trước, nghèo đói là “căn bệnh chung” của bản, từ bữa ăn đến quần áo, từ đời sống vật chất đến tinh thần, mọi thứ đều thiếu thốn. Rất ít trẻ được đi học đầy đủ, đặc biệt những em học hết bậc THPT lại càng hiếm. Một số ít thanh niên được học hành đầy đủ thường chọn rời bản tìm việc nơi phố thị, hy vọng đổi đời - con đường vốn được xem là “lối thoát” của lớp trẻ vùng cao hiện nay.
Thế nhưng, Mùa A Thi lại khác. Năm 2019, Mùa A Thi tốt nghiệp Trường THPT Trần Can (huyện Điện Biên Đông cũ), trước mắt anh là vô số cơ hội: Tiếp tục học cao hơn, học nghề hoặc đi làm công nhân... Nhưng sau nhiều đêm trăn trở, nghĩ đến cha mẹ vất vả, bản làng nghèo khó, lạc hậu, Thi quyết định ở lại. Là con thứ hai trong gia đình 8 anh chị em, chị cả mất sớm, gánh nặng kinh tế đặt lên vai chàng trai trẻ. Chính tình yêu với bản làng, núi rừng và gia đình đã giữ chân anh. “Nếu ai cũng bỏ bản mà đi, thì Háng Pu Xi sẽ ra sao? Phải có người trẻ ở lại mới mong có ngày đổi thay”, Mùa A Thi bộc bạch.
Ở lại đồng nghĩa với chấp nhận cuộc sống nhiều thiếu thốn, con đường lập nghiệp gập ghềnh hơn. Với nhiều người, quyết định ấy có phần khó hiểu, thậm chí có người bảo Thi dại dột khi học xong cấp ba lại về làm nương. Nhưng Mùa A Thi nghĩ khác. Anh tin rằng chỉ khi có người dám ở lại, kiên trì cùng dân vượt khó, thì cái nghèo mới thực sự bị đẩy lùi. Từ niềm tin ấy, anh bắt tay phát triển kinh tế, chăn nuôi, trồng mắc ca, cà phê, khai hoang ruộng nước... Nhờ đó, gia đình dần ổn định, mở ra hướng phát triển kinh tế mới và tạo động lực đổi thay cho cả bản.
Năm 2022 khi Háng Pu Xi cần một người đứng mũi chịu sào, mọi người đã nghĩ đến anh. Lúc ấy, Thi mới 23 tuổi, quá trẻ so với những người từng đảm nhận vai trò trưởng bản. Vì vậy, có không ít bà con e ngại: Liệu một chàng trai tuổi đời còn trẻ, vừa rời ghế nhà trường, kinh nghiệm sống chưa nhiều, có đủ khả năng gánh vác công việc của cả bản, đối diện với bao khó khăn từ an ninh trật tự, đời sống sản xuất, đến việc giữ gìn phong tục tập quán và dẫn dắt bản làng đi lên?
Thi hiểu rõ những ánh mắt nghi ngại ấy. Anh không tranh cãi, không biện minh, mà chọn cách chứng minh bằng hành động. Bà Thào Thị Nếnh - mẹ của Thi nhớ lại: “Lúc con trai được bầu làm trưởng bản, tôi vừa mừng vừa lo. Mừng vì bà con đã tin tưởng nó, nhưng lo vì nó còn quá trẻ, chưa trải qua nhiều va vấp. Tôi chỉ dặn con rằng: Muốn được dân bản nghe theo thì phải làm gương, việc gì cũng phải nghĩ cho cái chung, đừng để ai nói mình vì lợi ích riêng”. Nghe lời mẹ, Thi càng tự nhắc mình phải sống trách nhiệm. Anh chọn đồng hành cùng dân, không lên giọng chỉ đạo, mà cùng làm, cùng chia sẻ. Chính sự gần gũi ấy đã khiến bà con dần thay đổi cái nhìn về Thi.
Gieo mầm đổi thay
Đảm nhận vai trò trưởng bản, Thi không tránh khỏi lo lắng. Bởi Háng Pu Xi còn nhiều nếp nghĩ cũ, đất nương ít, thu nhập bấp bênh, trong khi tuổi đời trẻ, kinh nghiệm hạn chế. Thay vì chùn bước, anh đi từng ngõ, gõ từng nhà, lắng nghe tâm tư từng hộ dân bản, động viên họ đổi mới cách canh tác, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chăn nuôi. Con đường ấy không dễ, có lần anh bị từ chối, có khi phải giải thích hàng giờ. Nhưng càng khó, anh càng kiên trì.
Để dân tin và làm theo, Thi nêu gương làm trước. Từ diện tích lúa nương kém hiệu quả, anh chuyển sang trồng 5.000m2 cà phê, khai hoang hơn 8.000m2 lúa nước, nuôi trâu, bò, lợn. Mô hình kinh tế của Mùa A Thi trở thành minh chứng sống, thuyết phục bà con hơn bất cứ lời nói nào. Dần dần, mảnh nương được thay giống lúa, ngô, cây trồng năng suất cao; chuồng trại kiên cố mọc lên thay cách chăn nuôi thả rông. Thu nhập hộ dân cải thiện, trẻ em được đến trường đầy đủ. Từ vài hộ tiên phong chuyển đổi cây trồng, mô hình sản xuất, phong trào lan rộng, trở thành khí thế chung của bản.
Anh Mùa Chứ Pó, người dân bản Háng Pu Xi chia sẻ: Ngày trước bản nghèo lắm. Từ khi có trưởng bản Thi, bà con được hướng dẫn cách làm ăn mới nên cuộc sống khấm khá hơn nhiều. Gia đình tôi trước đây chỉ trồng lúa nương, năm nào cũng thiếu đói. 3 năm qua, nhờ trưởng bản Thi hướng dẫn khai hoang ruộng nước, nuôi trâu bò, trồng thêm mắc ca, cuộc sống ổn định hơn.
Chỉ hơn 3 năm kể từ ngày Mùa A Thi được bầu làm trưởng bản, Háng Pu Xi đã thay đổi rõ rệt. Diện tích lúa nước từ 5ha nay mở rộng gần 20ha, thêm 59ha sắn; đại gia súc tăng đàn lên gần 200 con. Nhiều hộ từng quanh năm thiếu ăn nay đã ổn định, con cháu học hành đầy đủ hơn. Mỗi năm bình quân có 5 - 6 hộ thoát nghèo; tỷ lệ hộ nghèo từ trên 60% năm 2022 nay giảm còn gần 40%. Háng Pu Xi dần khởi sắc bằng chính bàn tay, khối óc và khát vọng vươn lên của người dân.
Không chỉ phát triển kinh tế, Mùa A Thi còn gắn kết cộng đồng. Anh thường xuyên lắng nghe ý kiến già làng, người uy tín về việc giữ gìn phong tục, tập quán; đồng thời động viên thanh niên tham gia các phong trào thiết thực như làm đường nội bản, xây dựng nếp sống văn minh. Nhờ cách làm khéo léo, nhiều việc khó trước đây trở thành phong trào chung. Khi xã triển khai tuyến đường bê tông vào trung tâm bản, Thi tiên phong hiến đất, đóng góp ngày công, tạo sức lan tỏa để toàn bộ 72 hộ dân đồng thuận tham gia.
Chính sự tận tâm của Thi đã xóa dần hoài nghi của bà con. Giờ đây, người dân Háng Pu Xi nhìn anh không còn là “cậu bé vừa rời ghế nhà trường” mà là thủ lĩnh của bản dám nghĩ, dám làm. Ông Sùng A Măng, Chủ tịch UBND xã Xa Dung nhận xét: “Mùa A Thi tuy trẻ tuổi nhưng rất có trách nhiệm, luôn đặt lợi ích của tập thể lên trên. Điều đáng quý nhất là bà con tin tưởng và nghe theo. Nhờ vậy, những chủ trương của cấp ủy, chính quyền khi xuống bản đều nhanh chóng được hưởng ứng, biến thành sức mạnh đồng lòng của cả cộng đồng. Niềm tin ấy chính là điểm tựa để Mùa A Thi tiếp tục hành trình của mình.
Từ quyết định ở lại quê hương, dấn thân bằng hành động cụ thể và dẫn dắt cộng đồng, Mùa A Thi đã gieo mầm đổi thay, biến Háng Pu Xi từ bản nghèo trở thành nơi khởi sắc, nơi niềm tin và khát vọng vươn lên. Mong muốn lớn nhất của Thi là giúp bà con thoát nghèo, trẻ em được học hành đầy đủ. Thi tin chỉ khi có tri thức, lớp trẻ mới đủ sức thay đổi quê hương và gánh vác trách nhiệm, cùng viết tiếp ước mơ về một Háng Pu Xi giàu đẹp.
Bài 2: “Đan Kô” giữa đại ngàn Tây Bắc