Khởi nghĩa giành chính quyền

Cách đây 80 năm, ngày 19/8/1945, Cách mạng Tháng Tám thành công đã viết nên bản anh hùng ca bất diệt của lịch sử dân tộc Việt Nam. Tin chiến thắng từ nhiều nơi liên tiếp truyền về vùng Tây Bắc như luồng gió mới thổi bừng niềm tin và khát vọng tự do. Khi ấy, tỉnh Lai Châu (bao gồm Điện Biên, Lai Châu và châu Quỳnh Nhai cũ của tỉnh Sơn La ngày nay) là vùng núi xa xôi, cách trở, vẫn chịu sự kìm kẹp của thực dân phong kiến. Đặc biệt, Lai Châu khi đó vẫn chưa có tổ chức đảng, cũng chưa hình thành tổ chức Việt Minh. Vì vậy, phong trào đấu tranh giành chính quyền chưa diễn ra mạnh mẽ.

Thời điểm đó, chỉ có châu Quỳnh Nhai giành được chính quyền, còn lại toàn tỉnh vẫn chịu sự cai trị của thực dân, phong kiến. Tuy chưa trực tiếp giành chính quyền, nhưng với truyền thống kiên cường, bất khuất chống giặc ngoại xâm, nhân dân các dân tộc luôn vững niềm tin vào Đảng và Chính phủ. Từ dấu mốc này, ngọn lửa khởi nghĩa lan rộng, mở ra một thời kỳ mới cho đồng bào các dân tộc trong hành trình tự quyết định vận mệnh của mình. Đây là tiền đề quan trọng giúp các lực lượng cách mạng tiến hành vận động, giác ngộ nhân dân, gây dựng cơ sở, tiến tới thành lập Đảng bộ tỉnh.

Từ ngọn lửa Cách mạng Tháng Tám, phong trào cách mạng lan rộng, mở đường cho sự ra đời của tổ chức đảng ở địa phương. Ngày 10/10/1949, Ban Cán sự Đảng Lai Châu được thành lập, đánh dấu bước ngoặt trong đời sống chính trị của nhân dân các dân tộc toàn tỉnh. Chỉ trong một thời gian ngắn, hàng loạt cơ sở cách mạng ở: Quỳnh Nhai, Tuần Giáo, Điện Biên được củng cố và xây dựng. Một số xã đã thành lập được chính quyền cách mạng (Pú Nhung, Tỏa Tình, Phiêng Ta Ma…) và tiểu đội du kích Tỏa Tình. Tại các vùng giải phóng, Ban Cán sự Đảng đã vận động nhân dân các dân tộc tiến hành khai hoang phục hóa, phát triển sản xuất, ổn định đời sống.

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Ban Cán sự Đảng tỉnh đã quán triệt, vận dụng sáng tạo đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, dựa vào sức mình là chính, động viên các tầng lớp nhân dân tích cực tham gia kháng chiến, lập nên nhiều chiến công xuất sắc. Đỉnh cao là chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” kết thúc 9 năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, mở ra thời kỳ mới của cách mạng Việt Nam. Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược là nguồn cổ vũ lớn lao để Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh bắt tay xây dựng, củng cố chính quyền, khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục sản xuất, ổn định đời sống nhân dân.

Đến chính quyền 2 cấp

Trải qua các giai đoạn kháng chiến, xây dựng và đổi mới, chính quyền nhân dân tỉnh Điện Biên không ngừng lớn mạnh. Đặc biệt, từ ngày 1/1/2004, tỉnh Điện Biên chính thức thành lập trên cơ sở chia tách từ tỉnh Lai Châu cũ. Bước vào chặng đường mới, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh gặp muôn vàn khó khăn: Hạ tầng lạc hậu, giao thông khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo trên 40%, thu nhập bình quân chỉ 10,7 triệu đồng/người/năm. Bộ máy chính quyền vừa phải kiện toàn tổ chức, vừa tập trung phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh.

Bằng những giải pháp đồng bộ, chính quyền tỉnh từng bước hiện đại hóa hạ tầng, nhất là giao thông, điện, thủy lợi, trường học, trạm y tế; triển khai các chương trình giảm nghèo, hỗ trợ sản xuất; thu hút đầu tư, phát triển kinh tế hàng hóa và du lịch. Hơn hai thập kỷ qua, dưới sự lãnh đạo toàn diện của Đảng bộ, sự nhạy bén của chính quyền, Điện Biên đã chuyển mình mạnh mẽ: Sân bay mới hiện đại, hạ tầng giao thông khởi sắc, cao tốc Sơn La - Điện Biên chuẩn bị triển khai, mạng viễn thông phủ khắp; kinh tế nông nghiệp gắn với cây trồng chủ lực như cao su, cà phê, mắc ca, lúa chất lượng cao; hộ nghèo giảm còn 19,3% (thời điểm tháng 6/2025).

Song trong bối cảnh tốc độ phát triển xã hội ngày càng mạnh mẽ, mô hình chính quyền 3 cấp (tỉnh - huyện - xã) ở Điện Biên cũng bộc lộ nhiều hạn chế: Nhiệm vụ chồng chéo, qua nhiều tầng nấc trung gian, kéo dài thời gian xử lý công việc, làm tăng chi phí quản lý và hạn chế tính chủ động của cơ sở... Trong khi đó, xu thế cải cách bộ máy nhà nước trên cả nước đòi hỏi tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả ngày càng cấp bách. Xuất phát từ thực tiễn ấy và thực hiện chủ trương cải cách đồng bộ của Trung ương, Điện Biên đã triển khai mô hình chính quyền 2 cấp như một bước đột phá, hướng tới bộ máy tinh gọn, quản lý hiệu quả.

Cùng với cả nước, từ ngày 1/7/2025, tỉnh Điện Biên thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (tỉnh - xã) với 45 xã, phường (thay vì 129 xã, phường như trước). Ông Nguyễn Tiến Đạt, Giám đốc Sở Nội vụ cho biết: Chính quyền 2 cấp được tinh gọn, giảm chi phí quản lý, tăng tính chủ động của cơ sở, rút ngắn khoảng cách giữa chính quyền và người dân. Đây không chỉ là cải cách tổ chức, mà là đổi mới tư duy quản trị - từ điều hành theo tuyến dọc sang quản lý trực tiếp, minh bạch, gần dân hơn. Thực tế, sau hơn 1 tháng triển khai mô hình chính quyền 2 cấp, Điện Biên đã đạt được kết quả quan trọng. Nhiều thủ tục hành chính được xử lý ngay tại cấp xã, giảm phiền hà cho người dân và doanh nghiệp, không phải chuyển lên huyện như trước, qua đó nâng cao sự hài lòng và niềm tin của người dân.

Chặng đường 80 năm, từ mùa thu lịch sử 1945 đến nay là minh chứng sinh động cho sức sống của chính quyền nhân dân Điện Biên - từ những ngày đầu đơn sơ, thiếu thốn đến bộ máy 2 cấp được tổ chức khoa học, từng bước hiện đại. Đó là quá trình không ngừng đổi mới để thích ứng với yêu cầu của từng thời kỳ, nhưng xuyên suốt vẫn là bản chất của chính quyền cách mạng: Do dân, vì dân, lấy dân làm gốc, gắn bó và phục vụ nhân dân.

Khi Cách mạng Tháng Tám bùng nổ, nhân dân Điện Biên đã đứng lên đấu tranh giành quyền làm chủ, dựng nên chính quyền của mình. Hôm nay, cũng chính nhân dân là chỗ dựa vững chắc để chính quyền thực hiện mục tiêu lớn lao: Xây dựng Điện Biên giàu đẹp, văn minh, giữ vững phên dậu Tổ quốc và đến năm 2030, Điện Biên trở thành tỉnh phát triển khá trong khu vực trung du và miền núi phía Bắc; là một trong những trung tâm du lịch, dịch vụ, y tế của vùng. Mùa thu lịch sử ấy sẽ mãi là nguồn sức mạnh tinh thần để chính quyền và nhân dân các dân tộc Điện Biên đoàn kết, vững bước trên con đường đổi mới và hội nhập, tiếp tục viết tiếp những trang sử vàng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.