Bản Phiêng Lơi, phường Điện Biên Phủ nằm ở cửa ngõ đô thị của tỉnh, là nơi cư trú của đồng bào dân tộc Thái. Đầu tháng 12 nhân dân bản Phiêng Lơi rộn ràng, tấp nập đón du khách khi không gian du lịch cộng đồng chính thức đưa vào hoạt động. Bản du lịch cộng đồng Phiêng Lơi hình thành sau thời gian chuẩn bị kỹ lưỡng, tạo điều kiện để người dân đổi mới cách làm kinh tế dựa trên những giá trị vốn có của bản.

Ông Lường Văn Muôn, Trưởng bản Phiêng Lơi chia sẻ: Người dân chúng tôi rất kỳ vọng vào mô hình du lịch cộng đồng. Vì vậy, khi có chủ trương và sự hỗ trợ của tỉnh, phường, bà con chủ động tham gia, từ chỉnh trang nhà cửa, gìn giữ cảnh quan môi trường, khôi phục nghề dệt hay luyện tập văn nghệ... Mỗi hộ dân trong bản đều mong muốn được đóng góp vào chuỗi dịch vụ chung để có thêm thu nhập cho gia đình và hướng đi mới khai thác giá trị văn hóa làm du lịch cộng đồng.

Để khai thác tiềm năng du lịch cộng đồng ở Phiêng Lơi, trước đó, cấp ủy, chính quyền phường Điện Biên Phủ đã đồng hành với người dân ngay từ những bước đầu. Hệ thống đường nội bản, không gian nhà sàn, cảnh quan sinh hoạt được khảo sát kỹ, qua đó xác định từng điểm phù hợp để phát triển homestay, dịch vụ trải nghiệm hay không gian văn hóa. Người dân được tạo điều kiện tham gia các chuyến tham quan, học tập những mô hình du lịch cộng đồng vận hành tốt trong tỉnh và khu vực, giúp bà con hình dung rõ cách tổ chức chuỗi dịch vụ ngay tại bản mình.

Không gian nhà sàn truyền thống của đồng bào Thái ở Phiêng Lơi được tu sửa, hoàn thiện theo hướng giữ kiến trúc cũ nhưng bảo đảm vệ sinh, tiện nghi, đáp ứng nhu cầu lưu trú. Người dân học cách bố trí phòng nghỉ, chuẩn bị bữa ăn, sắp xếp khu sinh hoạt chung tạo ấn tượng thân thiện và an toàn với du khách. Khi khách đến, bà con có thể trực tiếp phục vụ mà không bỡ ngỡ.

Theo ông Lường Văn Muôn, dù mới đi vào hoạt động, mô hình đã mang lại những tín hiệu tích cực. Du khách đến bản tăng dần, nhiều đoàn lựa chọn trải nghiệm các hoạt động văn hóa, tham quan đời sống thường nhật của người Thái, thưởng thức ẩm thực bản địa hoặc nghỉ đêm tại homestay. Điều quan trọng hơn, người dân ngày càng nhận thấy rõ giá trị khi làm du lịch cộng đồng.

Ở bản Nà Sự, xã Mường Chà, hướng phát triển du lịch cộng đồng đã được khẳng định và đang phát huy giá trị. Ông Khoàng Văn Van, Phó Bí thư Thường trực xã Mường Chà cho biết: Ban đầu, người dân còn nhiều bỡ ngỡ, thậm chí có lúc chưa thật sự thống nhất cách làm. Thế nhưng khi mô hình vận hành ổn định, lợi ích mang lại ngày càng rõ, bà con dần chủ động hơn trong mọi khâu chuẩn bị. Cứ khi nào trưởng bản thông báo ngày đón du khách, các hộ trong bản phân công người dọn dẹp cảnh quan, chuẩn bị khu trải nghiệm, nấu ăn, biểu diễn văn nghệ hay hướng dẫn du khách tìm hiểu đời sống của người dân.

Đi vào hoạt động từ năm 2023, bình quân mỗi tháng bản Nà Sự đón khoảng 500 lượt khách. Mỗi du khách lưu trú và trải nghiệm tại bản chi trả trung bình khoảng 100.000 đồng/ngày đêm. Với bà con nơi đây, nguồn thu này rất đáng kể. Chưa kể khách thường mua nông sản, thảo dược, rau củ do chính bà con trồng.

Chị Lèng Thị Chiên, bản Nà Sự phấn khởi chia sẻ: Chúng tôi vui vì được làm những việc quen thuộc mà vẫn có thêm thu nhập. Du khách ưa các món chúng tôi nấu, mua củ quả người dân trồng, điều này giúp cộng đồng bản có động lực giữ gìn nếp sống và bản sắc của dân tộc mình.

Theo chị Chiên, làm du lịch cộng đồng vừa tạo nguồn sinh kế mới vừa giúp người dân bản Nà Sự đoàn kết hơn. Mỗi hộ đều có phần việc riêng, ai cũng có trách nhiệm giữ cảnh quan sạch đẹp, giữ thái độ niềm nở khi đón tiếp khách. Nếp nhà sàn, bãi đất sinh hoạt chung, con đường dẫn vào bản… được chăm chút thường xuyên. Người lớn hướng dẫn trẻ nhỏ cách ứng xử với du khách, cách kể chuyện về bản mình...

Với 19 dân tộc cùng sinh sống, Điện Biên có lợi thế tự nhiên để phát triển du lịch cộng đồng. Giai đoạn 2022 - 2025, tỉnh đẩy mạnh chủ trương đưa người dân vào trung tâm của phát triển du lịch. Nhiều bản làng được hỗ trợ hạ tầng, hướng dẫn kỹ năng làm du lịch, xây dựng sản phẩm đặc trưng, tập huấn vệ sinh, môi trường, kỹ năng giao tiếp với du khách... Những nỗ lực ấy tạo ra sự thay đổi trong nhận thức và cách làm du lịch của người dân. Ở nhiều địa phương, bà con mạnh dạn tham gia các mô hình mới, coi du lịch như sinh kế lâu dài. Một số bản làng từng chỉ dựa vào nông nghiệp nay đã chuyển mình, có thêm nguồn thu từ dịch vụ lưu trú, văn nghệ, bán hàng lưu niệm và nông sản.

Thực tế cho thấy, du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm giờ đây đã trở thành hướng phát triển quen thuộc ở nhiều địa phương trong tỉnh và cả nước. Mô hình này tạo ra lợi ích cho nhiều nhóm lao động tại chỗ. Tiểu thương có thêm nguồn thu nhờ tiêu thụ nông sản; nghệ nhân có điều kiện duy trì, lan tỏa nghề truyền thống; thanh niên tìm được việc làm mới; phụ nữ tăng thu nhập từ thổ cẩm, ẩm thực, dịch vụ homestay... Những cơ hội ấy đã và đang mở ra sinh kế ổn định, cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân.

Có thể khẳng định, khi người dân trở thành chủ thể và hưởng lợi trực tiếp, du lịch cộng đồng ở Điện Biên đang cho thấy sức sống mạnh mẽ. Đây không chỉ là hướng phát triển phù hợp tiềm năng mà còn là nền tảng quan trọng để địa phương xây dựng thương hiệu du lịch bền vững trong những năm tới.