ĐBP - Điện Biên - vùng đất hội tụ 19 dân tộc, nơi mỗi cộng đồng đều góp phần tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc, giàu bản sắc. Trong kho tàng văn hóa ấy, ẩm thực dân tộc là nét đặc trưng tiêu biểu, thể hiện rõ nếp sống, phong tục và cách ứng xử hài hòa giữa con người với thiên nhiên. Những năm gần đây, cùng với phát triển du lịch, ẩm thực truyền thống đã và đang trở thành yếu tố quan trọng, góp phần quảng bá hình ảnh Điện Biên - điểm đến thân thiện, hấp dẫn du khách gần xa.

Ẩm thực các dân tộc ở Điện Biên gắn liền với điều kiện tự nhiên, phong tục và tập quán sinh hoạt. Mỗi dân tộc có những món ăn riêng, tạo nên sự phong phú, đa dạng trong văn hóa ẩm thực vùng cao. Người Thái - dân tộc chiếm số đông trong tỉnh nổi tiếng với nhiều món ăn truyền thống mang đậm hương vị núi rừng. Hạt gạo nếp nương dẻo thơm được dùng để đồ xôi, nấu cơm lam, làm bánh khẩu xén...

Thôn Huổi Trẳng, xã Tủa Thàng là nơi quần cư của cộng đồng dân tộc Thái, ngành Thái trắng. Người dân ở đây chân chất và nhiệt tình, nồng hậu. Khách phương xa tới đây được bà con đón tiếp bằng mâm cơm có đủ các món như: Cá nướng, nộm rau rừng, cơm lam, canh chua, gà nướng... Đặc biệt là món thịt lợn nộm lá chua chát, tiếng Thái gọi là “Nhứa mu chụp sổm phát”. Món ăn là sự kết hợp hài hòa giữa các nguyên liệu đặc trưng của núi rừng hòa trộn cả vị ngọt, chua chua chát chát, giòn, cay cay...

Ông Lò Văn So, thôn Huổi Trẳng chia sẻ: “Lá sổm phát có vị chua chát, hơi đắng một chút, khi giã nhuyễn ra, ăn kèm với thịt lợn có tác dụng rất tốt, có thể chữa bệnh dạ dày. Vị chát chua của lá với độ ngậy béo của thịt có sự cân bằng nên ăn nhiều không bị ngấy mà lại tốt cho sức khỏe. Lá chua chát đồng bào Thái chúng tôi còn thường cuốn với cá nướng hoặc thịt lợn chấm với chẩm chéo. Không những thế, linh hồn tạo nên hương vị đặc biệt của món thịt lợn nộm lá chua chát còn là các gia vị như mắc khén, hạt tiêu, ớt và rau thơm.

Nếu ẩm thực người Thái tinh tế thì ẩm thực người Mông lại mang đậm nét hoang sơ. Ví như món thắng cố - thể hiện sự đoàn tụ trong phiên chợ vùng cao. Món ăn được nấu từ thịt, xương, nội tạng ngựa, bò cùng nhiều loại gia vị đặc trưng như thảo quả, quế, hồi, gừng, sả... qua bàn tay chế biến khéo léo của người vùng núi tạo nên hương vị đặc trưng. Hay món gà xương đen ở vùng cao Tủa Chùa là một đặc sản quý giá, được chế biến thành nhiều món ngon như hầm thuốc bắc, nướng, luộc. Người Khơ Mú, Hà Nhì hay Lào lại có những món ăn giản dị, gắn bó với thiên nhiên như canh lá đắng, măng chua, cá suối nướng... Các món ăn tuy mộc mạc nhưng chứa đựng trong đó triết lý sống gần gũi, tiết kiệm và biết trân trọng sản vật của núi rừng.

Ngoài hương vị đặc trưng, ẩm thực Điện Biên có những thử thách thú vị dành cho du khách. Nậm pịa - món ăn đặc trưng được chế biến từ nội tạng và chất dịch non trong ruột của các loài động vật ăn cỏ, có thể khiến nhiều người e dè bởi nguyên liệu và mùi vị. Nhưng với người dân bản địa, đây là một món ăn quý, bổ dưỡng và thể hiện sự trân trọng đối với sản vật. Hay món gỏi cá với cách chế biến hoàn toàn khác biệt so với miền xuôi cũng là một trải nghiệm ẩm thực mà không phải ai cũng dám thử...

Những năm gần đây, khi du lịch cộng đồng trở thành hướng phát triển bền vững, ẩm thực dân tộc được xem là “đặc sản tinh thần” góp phần tạo dấu ấn cho Điện Biên. Tại bản văn hóa du lịch Che Căn, bản Khá (xã Mường Phăng), bản Him Lam II, bản Phiêng Lơi (phường Điện Biên Phủ), Nà Sự (xã Mường Chà)... du khách không chỉ được nghỉ trong những ngôi nhà sàn mộc mạc, mà còn được thưởng thức bữa cơm dân dã đậm đà hương vị bản mường. Ông Cầm Văn Trường, chủ homestay Cầm Trường ở bản Khá, xã Mường Phăng chia sẻ: “Khi bắt đầu làm du lịch, tôi nghĩ đơn giản là sửa lại căn nhà sàn cho sạch sẽ, đón khách nghỉ qua đêm. Nhưng càng làm, tôi càng hiểu rằng, điều khiến du khách nhớ nhất chính là bữa cơm dân tộc. Từ món cá suối nướng, măng đắng luộc, đến thịt trâu gác bếp, chẳm chéo, ai ăn cũng khen. Có khách miền xuôi còn xin học cách giã chẳm chéo, để mang hương vị ấy về quê hương họ”.

Nhiều địa phương khác như Tủa Chùa, Keo Lôm, Pu Nhi cũng đang khai thác tiềm năng du lịch ẩm thực. Các phiên chợ vùng cao trở thành không gian trải nghiệm văn hóa sống động, nơi du khách có thể vừa xem bà con chế biến món ăn, vừa tự tay thử làm, thưởng thức tại chỗ. Những món ăn truyền thống, từ xôi ngũ sắc, bánh khẩu xén đến cá suối nướng, rượu mông pê không chỉ là sản phẩm du lịch mà còn là cách bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể.

Điều gây ấn tượng mạnh mẽ và nhận được sự hài lòng cao nhất từ du khách không chỉ nằm ở hương vị món ăn, mà chính là phong cách phục vụ. Từ nhà hàng đến homestay, sự nhiệt tình, thân thiện và lòng hiếu khách của người Điện Biên đã trở thành “gia vị” đặc biệt, khiến trải nghiệm ẩm thực trở nên trọn vẹn hơn. Hầu hết du khách đều trân trọng những món ăn địa phương, bởi họ hiểu rằng đó không chỉ là đặc sản mà còn là tinh hoa văn hóa được chắt lọc qua nhiều thế hệ. Ngay cả khi một món ăn chưa thực sự hợp khẩu vị, họ vẫn dành sự tôn trọng cho người đã làm ra và cho câu chuyện văn hóa đằng sau. “Người dân ở đây rất thật thà và mến khách. Họ tiếp đón, phục vụ chúng tôi như người nhà lâu ngày đến thăm với những chén rượu đong đầy tình cảm, những cái bắt tay chân tình... Chính sự tận tâm và chu đáo đó khiến chúng tôi cảm thấy bữa ăn ngon hơn và chuyến đi ý nghĩa hơn rất nhiều” - anh Đặng Ngọc Tú, du khách đến từ Hà Nội chia sẻ.

Văn hóa ẩm thực của các dân tộc thiểu số tại Điện Biên là một kho báu vô giá, nguồn tài nguyên dồi dào để phát triển du lịch. Để phát huy giá trị của kho báu này thiết nghĩ việc gìn giữ bản sắc, nâng cao chất lượng dịch vụ và đẩy mạnh quảng bá một cách bài bản là vô cùng cần thiết. Cần có những câu chuyện hấp dẫn hơn được kể về mỗi món ăn, giúp du khách không chỉ “thưởng thức” mà còn “cảm nhận” và “thấu hiểu”.

Điện Biên đang dang rộng vòng tay chào đón du khách bằng cả quá khứ hào hùng và một hiện tại đầy sức sống. Hành trình khám phá mảnh đất này sẽ chưa thể trọn vẹn nếu thiếu đi những trải nghiệm ẩm thực. Đến Điện Biên không chỉ để thấy, để nghe, mà còn là để nếm, cảm nhận và mang về trong ký ức hương vị đậm đà của núi rừng và tình người nồng hậu nơi địa đầu Tổ quốc.