Quỹ hội phụ huynh học sinh được hiểu là quỹ kinh phí hoạt động của ban đại diện cha mẹ học sinh. Theo quy định, quỹ này được đóng góp tự nguyện và sử dụng cho các hoạt động phục vụ trực tiếp cho học sinh, ví dụ như: khen thưởng, thăm hỏi học sinh, tổ chức các hoạt động ngoại khóa... Hầu hết trường học các cấp đều duy trì quỹ hội phụ huynh. Mặc dù mang tính "tự nguyện" song việc đóng góp các quỹ đầu năm học vẫn tạo áp lực lên không ít phụ huynh học sinh. Do đó, khi có cơ sở giáo dục chủ trương không thu quỹ trường, quỹ lớp... đã giảm áp lực cho các gia đình.
Trường Mầm non Nam Thanh, phường Mường Thanh đã thực hiện "xóa bỏ" quỹ hội phụ huynh trường từ năm học 2023 - 2024. Phụ huynh không phải đóng quỹ, cũng không trích từ bất kỳ nguồn nào để gây quỹ. Kinh phí cho các hoạt động trong năm học (ngoài ngân sách) chủ yếu do cán bộ, giáo viên nhà trường tự nguyện đóng góp; một số chương trình cho học sinh được vận động tài trợ. Mới đây nhất, để tổ chức vui Tết Trung thu ấm cúng, đủ đầy cho học sinh tại các lớp, nhà trường chủ trương huy động phụ huynh đóng góp trên tinh thần tự nguyện nhưng giới hạn chỉ tiếp nhận tối đa 30.000 đồng/phụ huynh; giáo viên, nhà trường hỗ trợ thêm nếu thiếu.
Năm học trước, 1 học sinh tại điểm bản Khá của nhà trường có hoàn cảnh đặc biệt, mẹ mắc bệnh hiểm nghèo. Những trường hợp như vậy, trước đây thường do hội phụ huynh trường trích quỹ thăm hỏi, động viên. Nhưng giờ không còn quỹ, chính cán bộ, giáo viên trường tự nguyện góp tiền cá nhân thăm hỏi gia đình học sinh. Không chỉ vậy mọi khoản đóng góp, ăn ngủ tại trường năm học vừa rồi của em đều được cán bộ, giáo viên bỏ tiền túi chăm lo; dù mẹ không còn nhưng việc học tập của em cũng không bị gián đoạn.
Cô Nguyễn Thị Nhàn, Hiệu trưởng Trường Mầm non Nam Thanh chia sẻ: “Năm đầu khi nhà trường có chủ trương không xây dựng quỹ phụ huynh trường, các bác trong ban đại diện hội phụ huynh băn khoăn vậy lấy kinh phí đâu hoạt động. Trường vẫn mạnh dạn thực hiện thử 1 học kỳ. Thực tế ban đầu gặp một số khó khăn trong hoạt động thăm hỏi, động viên học sinh, phụ huynh và tổ chức các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm. Nhưng nhờ làm tốt công tác tư tưởng, nhận được sự đồng thuận cao từ cán bộ, giáo viên nhà trường; các cô luôn sẵn sàng đóng góp, tạo điều kiện tốt nhất cho học sinh nên những khó khăn được tháo gỡ, mọi hoạt động diễn ra thuận lợi”.
Ông Bùi Văn Nhân, Phó trưởng Ban đại diện Hội phụ huynh Trường Mầm non Nam Thanh cho biết: “Một số phụ huynh muốn đóng góp xây dựng quỹ hội để có kinh phí động viên học sinh, hỗ trợ một số hoạt động giáo dục nhưng nhà trường chủ trương không gây quỹ. Các cô chủ động, hết mình vì các cháu, phụ huynh đồng hành góp công sức, nhờ vậy dù không có quỹ nhưng các hoạt động vẫn được duy trì tốt và đa dạng. Phụ huynh hoàn toàn ủng hộ chủ trương này”.
Thời gian qua, trên địa bàn tỉnh không ghi nhận trường hợp lạm thu, thu sai quy định, nhưng việc thực hiện các khoản thu, trong đó có quỹ hội phụ huynh lớp, trường vẫn luôn được dư luận quan tâm với nhiều luồng ý kiến. Nhiều phụ huynh cho rằng việc đóng góp này thể hiện sự quan tâm, trách nhiệm và chung tay xây dựng môi trường học tập tốt hơn cho con em. Đồng thời quỹ có thể hỗ trợ các hoạt động giáo dục thêm phong phú, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Hầu hết phụ huynh đều đồng thuận đóng góp nếu quỹ được quản lý, sử dụng hiệu quả, đúng mục đích, công khai, minh bạch.
Tuy vậy, việc đóng các loại quỹ cũng có một số phụ huynh băn khoăn. Chị T.V.H (phường Điện Biên Phủ) có 3 người con học các cấp, bày tỏ: “Mặc dù quỹ hội phụ huynh từng trường, lớp không nhiều nhưng với gia đình có đông con như nhà tôi, hơn nữa đầu năm học nhiều khoản phải đóng, thì gộp lại cũng là gánh nặng không nhỏ. Thấy một số trường không thu quỹ hội mà vẫn hoạt động nền nếp, hiệu quả, có lẽ đây cũng là mô hình có thể nghiên cứu, xem xét”.
Thực tế, việc xã hội hóa các khoản thu phục vụ hoạt động giáo dục đều có quy định cụ thể. Theo Thông tư số 55/2011/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành điều lệ ban đại diện cha mẹ học sinh nêu rõ: Việc thu, chi kinh phí của ban đại diện cha mẹ học sinh phải bảo đảm nguyên tắc công khai, dân chủ; sau khi chi tiêu phải báo cáo công khai quyết toán kinh phí tại các cuộc họp toàn thể cha mẹ học sinh lớp và các cuộc họp toàn thể ban đại diện cha mẹ học sinh trường.
Đáng chú ý, không quy định mức kinh phí ủng hộ bình quân cho cha mẹ học sinh. Và ban đại diện cha mẹ học sinh không được huy động các khoản ủng hộ không theo nguyên tắc tự nguyện, hoặc không phục vụ trực tiếp cho hoạt động của ban, như: Bảo vệ cơ sở vật chất của nhà trường, bảo đảm an ninh nhà trường; trông coi phương tiện tham gia giao thông của học sinh; vệ sinh lớp học, vệ sinh trường; khen thưởng cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên nhà trường; mua sắm máy móc, trang thiết bị, đồ dùng dạy học cho trường, lớp học hoặc cho cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên nhà trường; hỗ trợ công tác quản lý, tổ chức dạy học và các hoạt động giáo dục; sửa chữa, nâng cấp, xây dựng mới các công trình của nhà trường.
Việc duy trì hay bãi bỏ quỹ hội phụ huynh không nên là một lựa chọn cứng nhắc, mà cần xuất phát từ điều kiện thực tế và sự đồng thuận tại mỗi cơ sở giáo dục. Mô hình của Trường Mầm non Nam Thanh là một gợi mở đáng suy ngẫm về sự đổi mới trong công tác xã hội hóa giáo dục; khuyến khích các trường học mạnh dạn tìm kiếm giải pháp phù hợp nhất, vì mục tiêu cuối cùng là xây dựng môi trường học đường tích cực và hiệu quả.