Thực tế cho thấy, khối lượng công việc quản lý trường lớp, học sinh, đội ngũ cán bộ, giáo viên và cơ sở vật chất là rất lớn, trong khi năng lực, nguồn lực quản lý của cấp xã còn nhiều hạn chế. Ở nhiều nơi, sự thiếu hụt cán bộ chuyên môn và khó khăn trong cân đối nguồn lực đã bộc lộ rõ rệt.
Xã Thanh An trực tiếp quản lý 11 trường học với khoảng 3.600 học sinh năm học 2025 - 2026. Sau khi tiếp nhận, UBND xã đã khẩn trương làm việc với ban giám hiệu, cán bộ, giáo viên các trường để nắm bắt tình hình. Qua đó, các trường có một số khó khăn nhất định về cơ sở vật chất, thiếu giáo viên, cán bộ quản lý, trang thiết bị phục vụ giảng dạy... Để khắc phục, xã chỉ đạo các trường rà soát, lập danh mục cơ sở vật chất thiếu, xuống cấp để xem xét đưa vào danh mục đầu tư công trung hạn. Về nhân sự, xã nghiên cứu kiện toàn đội ngũ cán bộ quản lý cấp trường và tính toán bố trí, điều chuyển giữa các trường nhằm gỡ khó tình trạng thiếu giáo viên.
Theo ông Lò Văn Thành, Phó Chủ tịch UBND xã Thanh An, khó khăn lớn nhất là thiếu cán bộ đúng chuyên môn phụ trách lĩnh vực giáo dục. Phòng Văn hóa - Xã hội của xã có 7 biên chế, không có công chức chuyên ngành giáo dục. Hiện mỗi người phải kiêm nhiệm 7 - 9 đầu việc khác nhau. Do vậy, cán bộ phụ trách mảng giáo dục cũng là người không đúng chuyên môn. Trước thực tế đó, xã tính phương án trưng tập tạm thời 1 cán bộ/giáo viên ở trường lên đảm nhận nhiệm vụ này.
Tại xã Sáng Nhè, tình hình tương tự xã Thanh An. Chủ tịch UBND xã Phạm Ngọc Điện thẳng thắn cho biết: 10 trường xã đang quản lý nằm rải rác trên địa bàn khá rộng, song chỉ bố trí được 1 cán bộ làm công tác giáo dục và cán bộ này chưa có kinh nghiệm. Ngay cả người từng làm giáo viên cũng cần thời gian dài mới bắt nhịp được với công tác quản lý. Cả một ngành lớn như vậy mà giao cho cán bộ không chuyên sâu thì thực sự khó khăn”.
Chuẩn bị năm học mới có vô số công việc. Để năm học diễn ra thuận lợi, đúng kế hoạch, các trường học trên địa bàn xã Sáng Nhè với kinh nghiệm đã có, nêu cao trách nhiệm, chủ động, tích cực tham mưu UBND xã các nội dung liên quan. Trong đó chú trọng kịp thời kiện toàn ban giám hiệu, bổ nhiệm lại cán bộ quản lý, củng cố ban chỉ đạo phổ cập giáo dục... Các hoạt động bồi dưỡng hè, bồi dưỡng chính trị cho giáo viên và cán bộ quản lý đã được tổ chức theo định hướng ngành. Xã xác định việc đảm bảo tiến độ, chương trình năm học là một trong những ưu tiên hàng đầu.
Thực tiễn tại các xã trên cho thấy, sự chủ động của địa phương là yếu tố quan trọng để giảm thiểu khó khăn trong quá trình triển khai nhiệm vụ giáo dục. Tuy nhiên, về lâu dài, nếu không có sự hỗ trợ kịp thời về chuyên môn, nguồn lực và cơ chế phối hợp, cấp xã rất khó đảm đương tốt vai trò quản lý giáo dục. Trước những khó khăn chung, ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh đã có động thái hỗ trợ. Trong tháng 8, Sở đã tổ chức tập huấn cho gần 100 cán bộ phụ trách lĩnh vực của 45 xã, phường. 6 nhóm nội dung được truyền đạt bao quát hầu hết lĩnh vực quản lý giáo dục cơ sở, từ tổ chức cán bộ, kế hoạch - tài chính, quản lý mầm non, tiểu học, trung học đến giáo dục nghề nghiệp, khảo thí, chuyển đổi số... Đây là bước khởi động cần thiết để cán bộ xã có thể tiếp cận hệ thống quản lý, nắm rõ quy định, rèn kỹ năng phân tích số liệu và xử lý vấn đề. Chương trình tập huấn cũng là diễn đàn để cán bộ cơ sở trao đổi thẳng thắn, cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện từng địa phương. Điều này giúp hình thành mạng lưới liên kết, tạo điều kiện để cấp xã “bắt nhịp” nhanh hơn với nhiệm vụ mới, hạn chế tình trạng lúng túng, bị động trong năm học mới.
Sự nghiệp giáo dục không chỉ là trách nhiệm của riêng ngành, mà là nhiệm vụ chung của toàn xã hội. Giao quyền quản lý về cấp xã là bước thử nghiệm quan trọng, nhưng cũng đầy thách thức. Nếu những khó khăn trước mắt được tháo gỡ một cách căn cơ, có lộ trình bài bản, chắc chắn mô hình này sẽ phát huy hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ngay từ cơ sở.