ĐBP - Giai đoạn 2021 - 2025, Điện Biên kỳ vọng đầu tư công trở thành “đòn bẩy” phát triển hạ tầng, kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống nhân dân. Gần 5 năm qua, nhiều dự án, công trình được triển khai, làm đổi thay diện mạo đô thị, nông thôn và mở ra không gian phát triển mới. Tuy vậy, quá trình triển khai vẫn gặp không ít thách thức, nhất là tiến độ giải ngân vốn vẫn chậm, đòi hỏi sự quyết liệt, đồng bộ trong chặng nước rút để tạo nền tảng vững chắc cho giai đoạn tiếp theo.
Trong giai đoạn này, tỉnh được giao tổng vốn đầu tư công hơn 17.761 tỷ đồng. Nguồn vốn được bố trí tập trung hơn, từng bước khắc phục tình trạng dàn trải, lãng phí. Các cấp, ngành nâng cao trách nhiệm trong việc lựa chọn, phê duyệt và phân bổ vốn theo đúng mục tiêu, định hướng, bảo đảm công khai, minh bạch. Toàn tỉnh có 1.185 dự án, công trình được quyết định đầu tư trên nhiều lĩnh vực.
Điển hình, hạ tầng giao thông cải thiện với hơn 625km đường nâng cấp, mở mới, gồm các tuyến trọng điểm như: Đường 60m, Đường động lực, ĐT143 hay Na Sang - Tủa Chùa, mở rộng kết nối liên vùng. Nông nghiệp có nhiều công trình thủy lợi, hồ chứa như Nậm Khẩu Hu, Ẳng Cang, Huổi Trạng Tai bảo đảm nước tưới và sinh kế bền vững. Chương trình “Bừng sáng Điện Biên” đưa điện lưới về hàng nghìn hộ vùng sâu, vùng xa. Y tế, giáo dục có thêm nhiều bệnh viện, trường học hoàn thành, nâng cao chất lượng dịch vụ...
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, đầu tư công giai đoạn này vẫn còn nhiều thách thức. Việc giải ngân vốn chưa đồng đều giữa các dự án, nhiều công trình gặp khó khăn do vướng mắc về thủ tục, giải phóng mặt bằng. Việc kết nối giữa các dự án hạ tầng đôi khi chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả sử dụng vốn chưa tối ưu. Ước tính hết năm 2025, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 chỉ đạt khoảng 89,5% kế hoạch tỉnh giao. Trong đó, năm 2021 tỷ lệ giải ngân đạt 79,2%, năm 2022 đạt 95,6%, năm 2023 đạt 85,5%, năm 2024 đạt 90,4% và ước năm 2025 đạt 99,1%.
Theo Sở Tài chính, nguyên nhân chủ yếu là do nguồn thu từ sử dụng đất thực tế không đạt kế hoạch; vốn ODA giải ngân chậm; một số dự án lớn như Tái định cư Thủy điện Sơn La, Đề án 666, Đề án 79 dù được giao vốn nhưng chưa đủ điều kiện thực hiện. Cụ thể, nguồn thu từ đất, kế hoạch đầu tư công trung hạn phê duyệt vốn 1.435 tỷ đồng, song kết quả thực hiện rất hạn chế, như: Năm 2022 chỉ đạt 7,5% kế hoạch, năm 2023 đạt 14,4%, năm 2024 đạt 18,5%...
Công tác chuẩn bị đầu tư, đặc biệt là giải phóng mặt bằng còn nhiều vướng mắc; nhiều dự án kéo dài, như: Dự án đường 60m, Dự án Xây dựng trụ sở làm việc kết hợp trung tâm kỹ thuật sản xuất chương trình phát thanh truyền hình, Dự án Mương tiêu thoát nước khu tái định cư, đoạn từ hồ điều hòa Noong Bua đến cầu D6C... Tiến độ thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia chậm, ảnh hưởng đến tỷ lệ giải ngân chung. Một số dự án trọng điểm phải kéo dài sang năm sau, trong khi vốn tạm ứng chưa thu hồi còn lớn. Năng lực của một số chủ đầu tư, nhà thầu, cán bộ quản lý dự án chưa đáp ứng yêu cầu, dẫn đến chậm nghiệm thu, thanh toán, quyết toán. Ngoài ra, sự lãnh đạo, chỉ đạo ở một số đơn vị chưa quyết liệt; sự phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả; chất lượng hồ sơ dự án của một số đơn vị tư vấn chưa đảm bảo.
Vừa qua tỉnh đã tiến hành kiểm điểm trách nhiệm các tổ chức, cá nhân không hoàn thành chỉ tiêu giải ngân trong năm 2024. Trong số 37 đơn vị được giao vốn, có 16 đơn vị giải ngân dưới 95%. Trong đó có 3/16 đơn vị (huyện Tuần Giáo cũ, Trung tâm Kiểm định chất lượng thuộc Sở Xây dựng, Sở Y tế) được xem xét miễn kiểm điểm vì tỷ lệ giải ngân tiệm cận mục tiêu hoặc do yếu tố khách quan. Còn lại 13/16 đơn vị đã tổ chức kiểm điểm tập thể và cá nhân, nghiêm túc rút kinh nghiệm.
Nguyên nhân chậm giải ngân của 16 đơn vị chủ yếu do dự án hết nhiệm vụ chi, chính sách giảm thuế VAT, vướng mắc trong giải phóng mặt bằng và giao đất sau khi Luật Đất đai 2024 có hiệu lực. UBND tỉnh thống nhất không xử lý trách nhiệm, nhưng sẽ lấy kết quả giải ngân hằng năm làm tiêu chí đánh giá, xếp loại và khen thưởng người đứng đầu các cơ quan, đơn vị.
Giai đoạn 2026 - 2030, tỉnh dự kiến nhu cầu vốn đầu tư công trung hạn khoảng 64.786 tỷ đồng. Để phát huy hiệu quả nguồn vốn, tỉnh bố trí trọng tâm dự án lớn; đẩy nhanh tiến độ cơ sở hạ tầng đồng bộ, hiện đại; không bố trí vốn dàn trải, manh mún. Tỉnh cũng xác định sẽ giảm số lượng dự án sử dụng vốn ngân sách trung ương khoảng 40 - 50% so với giai đoạn trước, thay vào đó ưu tiên những công trình lớn, trọng điểm, có sức lan tỏa và tác động lớn. Về thứ tự ưu tiên dự án khẩn cấp, dự án quan trọng quốc gia, hoàn trả vốn ứng trước, dự án hoàn thành nhưng chưa bố trí đủ vốn...
Nhìn lại 5 năm đầu tư công giai đoạn 2021 - 2025, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn không ít hạn chế, đặc biệt ở khâu giải ngân vốn, cần rút kinh nghiệm, khắc phục trong giai đoạn tới. Đầu tư công chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi vốn được giải ngân kịp thời, công trình hoàn thành đúng tiến độ và sớm đưa vào phục vụ đời sống nhân dân. Với sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị, sự đồng thuận của nhân dân, Điện Biên kỳ vọng sẽ tạo thêm nhiều đột phá trong chặng đường 2026 - 2030, biến đầu tư công trở thành động lực thực sự cho phát triển bền vững.