Đìu hiu chợ truyền thống

Những năm gần đây, việc mua sắm hàng hóa trên sàn thương mại điện tử, mạng xã hội được người tiêu dùng ưu ái chọn lựa vì sự tiện lợi. Chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh, vài thao tác đơn giản đã đặt hàng xong và được giao tới tận nơi. Các tổ chức, cá nhân kinh doanh trên nền tảng mạng xã hội còn cho khách hàng kiểm tra hàng trước khi nhận, hạn chế tâm lý người mua hàng sợ bị lừa đảo như trước kia. Bên cạnh sự tiện lợi, việc mua hàng trên các nền tảng mạng xã hội thu hút người mua do luôn kèm chương trình khuyến mãi.

Chị Nguyễn Thị Xuân, tổ 23, phường Điện Biên Phủ chia sẻ: Giờ cái gì cũng tiện, chỉ cần ngồi ở nhà lướt điện thoại là mua được hết. Đi chợ thì phải mất công chọn lựa, mang vác về, nhiều khi giá còn cao hơn. Tôi chỉ ra chợ khi cần gấp hoặc mua vài món nhỏ.

Với sự tiện lợi của thương mại điện tử, chợ truyền thống lâm vào cảnh: Người mua thay đổi thói quen, người bán loay hoay tìm khách. Tại nhiều chợ truyền thống ở cả đô thị và nông thôn, không khó bắt gặp cảnh những dãy quần áo, giày dép, đồ gia dụng bày biện sẵn nhưng khách đến thưa thớt. Nhiều tiểu thương ngồi cả buổi sáng chỉ bán được vài món hàng lặt vặt.

Chị Lê Thị Thu, tiểu thương gắn bó hơn 10 năm với chợ Trung tâm 1, phường Điện Biên Phủ bộc bạch: Ngày trước, cuối tuần khách chen nhau chọn đồ, nhiều khi bán không kịp nghỉ. Giờ thì chợ vắng, người đi qua chỉ ngó rồi đi luôn. Có hôm cả ngày chẳng bán được mặt hàng nào.

Nhiều năm bán đồ gia dụng ở chợ Trung tâm Mường Ảng, anh Lò Văn Dũng cho biết: Bán ở chợ chủ yếu trông vào khách quen. Dù vậy họ cũng ít mua dần vì trên mạng cái gì cũng có, giá lại rẻ hơn, nhiều khi rẻ đến mức mình chẳng hiểu sao họ bán giá rẻ như vậy. Người trẻ gần như bỏ hẳn thói quen ra chợ, họ quen đặt hàng online, vừa tiện, vừa được giao tận nhà. Chỉ còn người lớn tuổi, ít dùng điện thoại thông minh mới hay đi chợ, lựa chọn hàng mua trực tiếp.

Theo anh Dũng, khó khăn lớn nhất là sự so sánh ngay tại chỗ của khách hàng. “Có khi khách vừa cầm cái chậu tôi bán trên tay, vừa mở điện thoại tra giá. Thấy trên mạng rẻ hơn vài nghìn, họ cũng bỏ xuống... rồi đi luôn. Người bán như chúng tôi nhiều lúc tủi lắm mà chẳng biết làm sao, vì vốn liếng nhỏ, không thể nhập hàng nhiều mẫu mã như trên mạng được...”  - anh Dũng chia sẻ.

Thay đổi để thích ứng

Với đặc thù tỉnh miền núi, trước đây, các chợ truyền thống ở Điện Biên từng là trung tâm mua bán sôi động. Thế nhưng, cùng với sự phát triển nhanh chóng của thị trường thương mại điện tử, lượng khách đến chợ ngày càng giảm. Trước sức ép ấy, nhiều tiểu thương buộc phải tìm cách thay đổi. Một số người mạnh dạn thử bán hàng trên mạng xã hội, tận dụng zalo, facebook đăng hình sản phẩm và chốt đơn. Một vài tiểu thương trẻ còn quay video ngắn trên tiktok giới thiệu sản phẩm, từ đó mở rộng khách hàng không chỉ trong tỉnh mà cả ngoài tỉnh.

Chị Nguyễn Thị Mai bán quần áo ở chợ Nam Thanh, phường Mường Thanh chia sẻ: Nếu chỉ ngồi chờ khách đến chợ thì ế lắm. Giờ tôi phải chụp ảnh, quay video đăng lên facebook. Ai đặt thì tôi gửi xe hoặc giao tận nơi. Nhờ vậy mà có thêm doanh thu, chứ không thì chắc phải bỏ chợ lâu rồi.

Tại các xã vùng cao, một số tiểu thương bắt đầu áp dụng cách làm mới, vừa duy trì gian hàng trực tiếp phục vụ khách quen, vừa thử sức bán online. Dù còn nhiều bỡ ngỡ, nhưng cách làm này của các tiểu thương cho thấy sự linh hoạt, dần thích nghi trước sự thay đổi của thị trường.

Dẫu đã có những chuyển biến, tuy nhiên, phần đông tiểu thương lớn tuổi vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ, chưa quen cách chụp ảnh, đăng bài. Họ loay hoay giữa việc giữ nếp buôn bán truyền thống và học cách làm mới, trong khi vốn liếng, nguồn hàng và kỹ năng bán hàng trực tuyến đều hạn chế.

Bà Lường Thị Phượng, tiểu thương bán giày dép tại chợ Him Lam, phường Điện Biên Phủ cho biết: Chúng tôi cũng muốn học bán online nhưng tuổi đã ngoài 50, dùng điện thoại còn chậm chứ chưa nói đến chụp ảnh, quay video. Thế nên nhiều người cứ cầm cự, bán cho khách quen, còn lại chỉ biết ngồi chờ.

Thực tế cho thấy, sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng đang tạo ra khoảng cách ngày càng rõ rệt giữa chợ truyền thống và thương mại điện tử. Người tiêu dùng, nhất là giới trẻ ưa chuộng sự tiện lợi, nhanh chóng, đa dạng của hình thức mua sắm trực tuyến. Trong khi đó, phần lớn tiểu thương ở chợ vốn quen với lối mua bán trực tiếp, hạn chế về kỹ năng công nghệ nên khó bắt nhịp xu thế mới. Hệ quả là hoạt động kinh doanh rơi vào vòng luẩn quẩn: Khách ngày càng ít, doanh thu giảm, tiểu thương không đủ nguồn lực để đầu tư đổi mới, dẫn đến nguy cơ phải bỏ chợ hoặc chuyển nghề khác. 

Để thoát khỏi vòng luẩn quẩn ấy, bản thân tiểu thương cần thay đổi tư duy kinh doanh, mạnh dạn thử nghiệm bán hàng online kết hợp duy trì gian hàng truyền thống. Cùng với đó, chính quyền, ngành chức năng cần đồng hành bằng việc mở nhiều lớp tập huấn kỹ năng số, hỗ trợ tiểu thương tiếp cận sàn thương mại điện tử, quảng bá sản phẩm OCOP gắn với thương hiệu địa phương. Khi chợ truyền thống biết kết hợp giữa bán hàng trực tiếp và trực tuyến, giữa trải nghiệm văn hóa cộng đồng và giao dịch thương mại hiện đại, sẽ mở ra con đường mới: Tiểu thương duy trì được doanh thu ổn định, người mua yên tâm về chất lượng, trong khi đó địa phương vẫn giữ được nhịp sống của chợ truyền thống trong kỷ nguyên số.