ĐBP - Những năm gần đây, sản xuất nông nghiệp tại tỉnh Điện Biên chịu tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu. Hạn hán kéo dài, lũ ống, lũ quét, rét đậm, rét hại đã làm thiệt hại nhiều diện tích cây trồng, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng nông sản. Trước thực trạng đó, ngành Nông nghiệp tỉnh đã chủ động triển khai nhiều giải pháp từ tái cơ cấu nông nghiệp, điều chỉnh khung lịch thời vụ đến chú trọng ứng dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất nhằm xây dựng nền nông nghiệp bền vững, linh hoạt thích ứng với biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp.
Năm 2025, tỉnh Điện Biên phải hứng chịu nhiều đợt thiên tai với nhiều lọai hình khắc nghiệt như: Hạn hán, rét đậm, rét hại, dông lốc, sét, mưa đá, mưa lớn, lũ, lũ quét và sạt lở đất. Chỉ tính riêng trong 3 tháng (7 - 9), các đợt mưa lớn gây lũ quét, sạt lở đất trên diện rộng đã khiến 1.509,25ha lúa, hoa màu, thủy sản bị thiệt hại; 4.144 con gia súc, gia cầm bị chết, ảnh hưởng nghiêm trọng sản xuất nông nghiệp địa phương. Tần suất gia tăng của các hiện tượng thời tiết cực đoan cùng mức độ thiệt hại ngày càng nặng nề đã cho thấy rõ những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu đối với sản xuất nông nghiệp. Trước thách thức đó, ngành Nông nghiệp tỉnh đã chủ động xây dựng và triển khai nhiều giải pháp thích ứng, nhằm hạn chế rủi ro, giảm thiểu thiệt hại và giữ vững nhịp sản xuất ổn định, bền vững cho người dân.
Tái cơ cấu và chuyển đổi cơ cấu cây trồng được xác định là một trong những giải pháp trọng tâm, mang tính chiến lược của ngành Nông nghiệp Điện Biên trong nỗ lực thích ứng với biến đổi khí hậu. Thời gian qua, các địa phương chủ động hỗ trợ, khuyến khích nông dân chuyển đổi linh hoạt, lựa chọn những loại cây trồng phù hợp với điều kiện khí hậu từng vùng. Giai đoạn 2021 - 2025, toàn tỉnh đã chuyển đổi 8.304,75ha đất trồng lúa sang các loại cây trồng khác, trong đó: Đất lúa 2 vụ 147,14ha; đất lúa 1 vụ 599,3ha và đất lúa nương 5.296,97ha. Riêng năm 2025, tổng diện tích chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa là 448,96ha; các diện tích được chuyển đổi đa số là trên đất lúa nương, chiếm 81,75% tổng diện tích thực hiện.
Theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và Môi trường, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa giúp thích ứng với biến đổi khí hậu, mang lại hiệu quả kinh tế, tạo nguồn thu nhập ổn định cho nông dân. Theo đánh giá, tùy vào loại cây trồng chuyển đổi, giá trị kinh tế có thể cao gấp 3 - 5 lần so với trồng lúa một vụ hoặc lúa nương. Hiện nay, nhận thức của người dân về chuyển đổi cây trồng đã có sự thay đổi tích cực, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống. Bên cạnh đó, các địa phương cũng đang từng bước hình thành các vùng sản xuất tập trung, chuyên canh rau màu, cây hàng năm, cây ăn quả, cà phê, mắc ca... tạo nền tảng vững chắc cho quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng bền vững và hiệu quả hơn.
Biến đổi khí hậu đã tác động tiêu cực khiến nhiều diện tích đất nương tại xã Mường Nhà bị bạc màu. Người dân canh tác ngô, lúa nương ngày càng kém hiệu quả. Trước thực trạng đó, từ năm 2018, xã Mường Nhà đã vận động người dân chuyển đổi cây trồng trên nương sang trồng cây dứa mật - loại cây phù hợp với khí hậu và thổ nhưỡng địa phương. Đến nay, Mường Nhà đã hình thành vùng trồng 230ha dứa mật, cho sản lượng hơn 5.000 tấn mỗi năm, trở thành nguồn thu nhập ổn định, đem lại giá trị kinh tế cao cho người dân.
Giai đoạn 2026 - 2030, xã Mường Nhà tiếp tục mở rộng vùng nguyên liệu dứa mật theo hướng ứng dụng khoa học - kỹ thuật, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ. Xã đặt mục tiêu đến năm 2030 nâng diện tích dứa mật lên 500ha; riêng năm 2026 trồng mới 80ha.
Ông Đặng Văn Tuấn, Chủ tịch UBND xã Mường Nhà cho biết: “Mục tiêu này gắn với yêu cầu phát triển vùng nguyên liệu quy mô lớn, hình thành chuỗi liên kết chặt chẽ giữa người dân - hợp tác xã - doanh nghiệp, qua đó bảo đảm đầu ra ổn định, giữ gìn môi trường sinh thái và nâng cao thu nhập cho người dân. Thực tế cho thấy, các mô hình liên kết bước đầu mang lại hiệu quả rõ rệt, người dân được tiếp cận kỹ thuật mới, giảm chi phí sản xuất và yên tâm về thị trường tiêu thụ. Đặc biệt, việc chuyển đổi từ cây trồng truyền thống sang dứa mật đã giúp giảm đáng kể rủi ro trước những tác động ngày càng khó lường của biến đổi khí hậu”.
Song song với tái cơ cấu sản xuất, ngành Nông nghiệp Điện Biên đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và tiến bộ khoa học - kỹ thuật nhằm giảm phát thải và nâng cao khả năng chống chịu của cây trồng, vật nuôi trước biến đổi khí hậu. Đến hết năm 2025, toàn tỉnh có gần 31.000ha cây trồng áp dụng quy trình IPM/IPHM, trong đó: Lúa ruộng 9.298,8ha; lúa nương 1.500ha; ngô 5.000ha; cây ăn quả 4.700ha; cây công nghiệp 4.300ha và cây lâm nghiệp 6.200ha. Cùng với đó, các sở ngành chuyên môn cũng thường xuyên ưu tiên nguồn vốn để triển khai các dự án ứng dụng khoa học vào sản xuất để thích ứng với biến đổi khí hậu.
Tháng 12/2022, Sở Khoa học và Công nghệ triển khai dự án ứng dụng tiến bộ kỹ thuật trong nhân giống, trồng mới và thâm canh giống cam V2, bưởi da xanh theo hướng sản xuất hàng hóa chất lượng cao. Sau gần 36 tháng, dự án đã xây dựng thành công vườn nhân giống 5.000 cây/năm; mô hình trồng mới 3ha bưởi da xanh; mô hình thâm canh 1,5ha cam V2 cho năng suất đạt 60 - 80kg/cây và 10ha bưởi cho năng suất đạt 80 - 100kg/cây. Cùng với đó, dự án còn tổ chức đào tạo, chuyển giao kỹ thuật cho 10 kỹ thuật viên và 200 lượt nông dân, góp phần nâng cao trình độ canh tác, hướng tới sản xuất cam, bưởi hàng hóa chất lượng cao và bền vững.
Bà Nguyễn Thị Lan Hương, Giám đốc Công ty TNHH Cara Farm Việt Nam cho biết: “Dự án giúp nông dân tiếp cận quy trình canh tác tiên tiến, chuyển từ sản xuất truyền thống sang ứng dụng công nghệ, nâng cao năng suất - chất lượng và giảm rủi ro do biến đổi khí hậu. Hiện kết quả dự án đang được nhân rộng tại nhiều vùng cây ăn quả trong tỉnh”.
Song song với các giải pháp trọng tâm, tỉnh Điện Biên chủ động triển khai nhiều biện pháp phòng chống và ứng phó với thiên tai như rét đậm, rét hại, lũ ống, lũ quét và hạn hán; đồng thời xây dựng phương án dự phòng, điều chỉnh kế hoạch sản xuất phù hợp với diễn biến thời tiết. Tỉnh cũng đẩy mạnh phát triển nông nghiệp theo hướng xanh, sạch và hiện đại, nâng cao giá trị nông sản, hướng tới nền sản xuất bền vững, thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu.