Hương vị núi rừng

Với địa hình cao, khí hậu mát mẻ quanh năm, các xã Sín Chải, Sính Phình trở thành nơi sinh trưởng lý tưởng cho giống chè Shan tuyết cổ thụ. Chè Shan tuyết cổ thụ Tủa Chùa có búp to màu trắng xám, dưới lá chè phủ một lớp lông tơ mịn màu trắng nên người dân còn gọi là chè tuyết. Vào mùa đông, giữa sương muối và gió lạnh, những thân chè cổ thụ vẫn khẳng khiu bám đá, gồng mình chịu rét. Khi mưa xuân trở về, nắng ấm phủ lên triền núi, cây chè hồi sinh, đâm chồi, nảy lộc, mở đầu cho một mùa vụ mới.

Là một trong những hộ sở hữu diện tích chè cổ thụ nhiều nhất vùng với hơn 500 gốc, ông Hạng A Chứ, bản Hấu Chua, xã Sín Chải chia sẻ: Giống chè cổ thụ này mỗi cây, mỗi vụ cho khoảng 16kg búp tươi, sau khi sao chế được chừng 3kg chè khô. Nếu chăm sóc tốt, mỗi năm có thể thu hái 4 - 5 đợt, sản lượng đạt gần 1 tấn chè khô. Với giá khoảng 300 nghìn đồng/kg, trừ chi phí nhân công, gia đình thu về hơn 200 triệu đồng mỗi năm.

Chè Shan tuyết cổ thụ không giống những loại chè thông thường. Để thu hoạch, người dân phải bắc thang, leo dây trên những cây chè cổ thụ cao vút. Trước đây, nhiều gia đình ít chăm sóc hay bón phân, nhưng nay, nhờ được hướng dẫn kỹ thuật, họ đã tiến hành bón phân đúng quy trình. Tuy nhiên, điều đặc biệt làm nên thương hiệu chè Shan tuyết cổ thụ Tủa Chùa khác với các loại chè khác là người dân không dùng thuốc bảo vệ thực vật để phòng trừ sâu hay kích thích chồi non phát triển.

Nhờ vậy, khi pha, trà có sắc nước vàng óng, hương lan nhẹ, vị đầu tiên hơi chát rồi ngọt dần nơi đầu lưỡi. Hương núi rừng hòa cùng vị đất, vị sương để lại dư vị bền lâu, thứ hương vị tinh khiết mà chỉ vùng chè cổ thụ Tủa Chùa mới có.

Nâng tầm cây di sản

Dù là đặc sản, có giá trị kinh tế cao, nhưng nhiều năm qua, sản phẩm chè Shan tuyết của Tủa Chùa vẫn được bán ra thị trường dưới nhiều nhãn khác nhau. Cách gọi chung khiến sản phẩm khó tạo dấu ấn riêng, dễ bị nhầm lẫn với chè của các địa phương khác. Các cơ sở, hợp tác xã chế biến chè Shan tuyết ở Tủa Chùa nhỏ lẻ, quy mô hạn chế, chưa có sự thống nhất về bao bì, logo hay tem truy xuất nguồn gốc.

Trong khi đó, các vùng chè nổi tiếng khác của Tây Bắc như: Suối Giàng (Lào Cai), Tà Xùa (Sơn La) đều đã xây dựng thành công thương hiệu riêng. Họ có câu chuyện, có hình ảnh nhận diện và định danh cụ thể, giúp sản phẩm lan tỏa mạnh trên thị trường trong nước và quốc tế. Tủa Chùa sở hữu nguồn nguyên liệu quý, chè Shan tuyết Tủa Chùa đã được công nhận là cây di sản Việt Nam, có lịch sử và chất lượng không kém, nhưng vì thiếu một “tên gọi” được khẳng định, giá trị sản phẩm vẫn chưa tương xứng tiềm năng.

Trước những thách thức về thương hiệu, chất lượng, cấp ủy, chính quyền địa phương đã tích cực vào cuộc, hướng dẫn, chỉ đạo các cơ sở, hợp tác xã và người dân từng bước hoàn thiện quy trình sản xuất, bao bì, tem truy xuất nguồn gốc nhằm nâng tầm giá trị, uy tín cho sản phẩm chè Shan tuyết Tủa Chùa.

Những nỗ lực của cấp ủy, chính quyền và người dân đã được đáp ứng khi tháng 8/2025 UBND tỉnh phê duyệt bản đồ vùng chỉ dẫn địa lý “Tủa Chùa” cho sản phẩm chè Shan tuyết. Đây là căn cứ pháp lý, là bước khẳng định nguồn gốc địa lý, chất lượng và danh tiếng của sản phẩm.

Gắn bó với vùng đất Tủa  Chùa, đồng thời chuyên chế biến các sản phẩm từ chè cổ thụ mang thương hiệu Diệp Thanh Trà, Hồng Trà, chị Nguyễn Mỹ Linh, Giám đốc Công ty TNHH Hương Linh, phấn khởi chia sẻ: “Chúng tôi theo sát từ khâu chọn nguyên liệu đến khâu chế biến, đóng gói để mỗi hộp trà mang trong mình câu chuyện riêng. Việc bản đồ vùng chỉ dẫn địa lý được UBND tỉnh phê duyệt vừa qua giúp chúng tôi tự tin hơn khi giới thiệu sản phẩm ra thị trường...”.

Với sự hỗ trợ của cấp ủy, chính quyền và nỗ lực doanh nghiệp, hiện nay, các sản phẩm chè cổ thụ của Công ty TNHH Hương Linh đã và đang dần tạo được niềm tin, vị thế trên thị trường trong nước và quốc tế. Đặc biệt, sản phẩm Diệp Thanh Trà - Trà xanh Shan tuyết cổ thụ của công ty là 1 trong 108 sản phẩm được vinh danh tại lễ tôn vinh sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia do Bộ Công Thương tổ chức.

“Chúng tôi tin rằng, khi thương hiệu được xây dựng một cách bài bản, người tiêu dùng hiểu rằng ly trà mà mình đang thưởng thức được kết tinh từ những búp của cây chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi; là sản phẩm từ bàn tay chăm sóc cẩn thận của người dân Tủa Chùa thì giá trị thực sự của sản phẩm không đơn thuần nằm ở hương vị mà còn ở niềm tin, danh tiếng và những câu chuyện riêng có trên mảnh đất này...” - chị Nguyễn Mỹ Linh nhấn mạnh.

Với việc được phê duyệt bản đồ vùng chỉ dẫn địa lý, giờ đây chè Shan tuyết Tủa Chùa đã chính thức ghi dấu trên bản đồ sản phẩm đặc sản, mang theo câu chuyện về một vùng đất sương trắng, về những người Mông luôn đau đáu gìn giữ rừng chè cổ qua bao thế hệ.