Tỉnh Điện Biên đang triển khai 6 dự án trọng điểm sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Hiện nay, phần lớn các dự án đang bị chậm tiến độ so với kế hoạch do gặp nhiều vướng mắc trong công tác GPMB.
Công tác bồi thường GPMB các dự án phải thực hiện chuyển tiếp giữa Luật Đất đai năm 2013 và Luật Đất đai năm 2024. Từ ngày 1/7/2025, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, UBND cấp xã tiếp nhận toàn bộ công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư từ UBND cấp huyện cũ, đồng thời thực hiện phân cấp, phân quyền mới trong lĩnh vực đất đai. Nhiều nội dung trước đây thuộc thẩm quyền UBND tỉnh nay được giao cho UBND cấp xã thực hiện, đặc biệt là việc quyết định các biện pháp và mức hỗ trợ khác theo Điều 108 Luật Đất đai 2024. Bên cạnh đó, một số cán bộ mới được điều động chưa nắm vững quy trình, nghiệp vụ khiến công tác GPMB bị gián đoạn, thiếu đồng bộ, ảnh hưởng đến tiến độ chung của các dự án.
Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là rất lớn, quy trình phức tạp, liên quan nhiều khâu, nhiều cơ quan, tổ chức và người dân. Trong khi đó, lực lượng cán bộ tại địa phương còn thiếu, năng lực chuyên môn chưa đồng đều, dẫn đến tình trạng hồ sơ chậm.
Việc xác định nguồn gốc đất đai, quy chủ trách nhiệm gặp nhiều khó khăn do lịch sử quản lý, sử dụng đất qua nhiều thời kỳ. Nhiều hộ dân chưa thực hiện đầy đủ các thủ tục pháp lý về đăng ký, tặng cho, chuyển nhượng hoặc chuyển mục đích sử dụng đất theo quy định, khiến việc xác định quyền lợi và mức bồi thường kéo dài. Ngoài ra, công tác kiểm kê tài sản trên đất, đối chiếu tờ khai, xác định mức thiệt hại của từng hộ dân cũng mất nhiều thời gian, phát sinh khiếu nại, kiến nghị dẫn đến chậm tiến độ.
Dự án Đường giao thông kết nối các khu vực kinh tế trọng điểm thuộc vùng kinh tế động lực dọc trục quốc lộ 279 và quốc lộ 12 phải hoàn thành trong năm 2025. Tuy nhiên, đến nay dự án vẫn chưa đạt tiến độ như kế hoạch.
Thông tin từ Ban Quản lý Dự án các công trình giao thông tỉnh, tổng giá trị các gói thầu xây lắp đã thực hiện ước đạt gần 72%, lũy kế giải ngân vốn đạt 84,48% kế hoạch giao. Nguyên nhân là do công tác GPMB bị chậm; các nhà thầu không có mặt bằng sạch để thi công.
Đến nay, dự án đã nhận bàn giao mặt bằng 79,18/83,28ha, đạt 95,07%. Trong đó, xã Sam Mứn đã hoàn thành 100% công tác GPMB; các địa phương còn lại gồm: Phường Mường Thanh đã bàn giao 88%; phường Điện Biên Phủ đã bàn giao 99%, xã Thanh Yên đã bàn giao 99,78% và xã Thanh Nưa đã bàn giao 99,27%.
Ông Đặng Đình Đắc, Phó Giám đốc Ban Quản lý Dự án các công trình giao thông tỉnh cho biết: “Về cơ bản đã có 4 gói thầu hoàn thiện. Tuy nhiên, đối với các gói thầu 4, 5, 6 liên quan đến khu vực phường Mường Thanh vẫn còn vướng mặt bằng. Thời gian tới, Ban tiếp tục phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương quyết liệt thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ để có mặt bằng sạch, đảm bảo tiến độ thi công và giải ngân dự án”.
Ban Quản lý dự án và Phát triển quỹ đất khu vực 2 - đơn vị chịu trách nhiệm lập phương án bồi thường GPMB phạm vi dự án tại các xã thuộc huyện Điện Biên cũ. Đến nay, đã ban hành quyết định thu hồi đất và phê duyệt 173 phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư với tổng diện tích thu hồi 382.467,1m2/382.660,9m2, đạt 99,95% tổng diện tích cần thu hồi của 1.283 hộ dân. Hiện nay, Ban vẫn đang tiếp tục trình và phê duyệt các phương án bồi thường GPMB để sớm bàn giao mặt bằng sạch cho chủ đầu tư. Tuy nhiên, hiện vẫn còn một số diện tích chưa có phương án đền bù và các hộ dân chưa đồng ý nhận tiền và bàn giao mặt bằng.
Như trường hợp hộ ông Phạm Công Hưng, xã Thanh Hưng cũ (nay là xã Thanh Nưa) chưa phê duyệt phương án bồi thường, do có ý kiến cho rằng ông đã nhận tiền khi thực hiện dự án mương thoát nước hồ Hồng Khếnh trước đó. Ngày 29/8/2025, UBND xã Thanh Nưa cùng các đơn vị liên quan đã kiểm tra, ông Hưng khẳng định chưa nhận tiền đền bù. Tuy nhiên, một số hộ dân cho biết bố ông Hưng là Phạm Văn Tuyên đã nhận tiền bồi thường của dự án này. Hiện nay, UBND xã Thanh Nưa đang tiếp tục xác minh, làm rõ vụ việc.
Dự án này có 2 vướng mắc chính về chế độ hỗ trợ: Đối với các hộ có hợp đồng giao khoán đất với Công ty Cổ phần Chế biến nông sản Điện Biên và hỗ trợ đất bãi bồi ven sông. Hiện nay, UBND tỉnh đã có cơ chế hỗ trợ đặc thù đối với các hộ dân có hợp đồng giao khoán đất với Công ty Cổ phần Chế biến nông sản Điện Biên. Tuy nhiên, cơ chế không hỗ trợ đối với các hộ có hợp đồng giao khoán nhưng vẫn đang trực tiếp sản xuất dẫn đến khi phương án bồi thường được phê duyệt, các hộ thuộc diện này không đồng ý nhận tiền và không bàn giao mặt bằng.
Đối với đất bãi bồi ven sông, các thửa sử dụng trước ngày 1/7/2014 được hỗ trợ 40% giá trị đất nông nghiệp cùng loại, những thửa sử dụng sau thời điểm này không được hỗ trợ, nên nhiều hộ dân không nhất trí với phương án bồi thường.
Ông Nguyễn Hữu Hiệp, Giám đốc Ban Quản lý Dự án các công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh cho biết: “Thời gian tới, Ban phối hợp với chính quyền địa phương tập trung tháo gỡ khó khăn trong GPMB. Đồng thời, Ban cũng yêu cầu các nhà thầu thi công 3 ca, 4 kíp để đảm bảo tiến độ và giải ngân vốn đầu tư”.
GPMB đang là “điểm nghẽn” lớn nhất trong quá trình triển khai các dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh. Để khắc phục tình trạng này, cần sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các cấp, ngành và sự đồng thuận của người dân. Trong bối cảnh chuyển đổi mô hình chính quyền và áp dụng Luật Đất đai mới, tỉnh cần tăng cường tập huấn, hướng dẫn chuyên môn cho đội ngũ cán bộ cấp xã, nhất là cán bộ trực tiếp làm công tác bồi thường, GPMB. Nâng cao tính chủ động của chính quyền cơ sở, phát huy vai trò người đứng đầu trong tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành chính sách bồi thường, hỗ trợ. Chính quyền địa phương và các cơ quan, đơn vị liên quan cần đẩy mạnh công tác đối thoại, công khai, minh bạch thông tin, đảm bảo mọi phương án bồi thường được người dân hiểu rõ, đồng thuận. Đối với những trường hợp còn vướng mắc, cần tổ chức rà soát, xác minh lại hồ sơ, tránh để khiếu kiện kéo dài.
GPMB là khâu đầu tiên nhưng cũng là khâu quyết định đến tiến độ của mỗi dự án. Khi “nút thắt” này được tháo gỡ, các dự án trọng điểm sẽ có điều kiện bứt tốc, tạo động lực mới cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong thời gian tới.