ĐBP - Chuyển đổi cơ cấu cây trồng không chỉ là yêu cầu thực tiễn đối với sản xuất nông nghiệp Điện Biên mà đã trở thành động lực quan trọng giúp tái cơ cấu kinh tế nông thôn, tăng thu nhập, giảm nghèo và hình thành tư duy sản xuất hàng hóa trong nhân dân. Kết quả giai đoạn 2021 - 2025, đặc biệt năm 2025 cho thấy xu hướng chuyển đổi cây trồng đang bước sang giai đoạn mới, quy mô lớn hơn, hiệu quả kinh tế cao hơn và phù hợp định hướng nông nghiệp hiện đại, bền vững.
Sở hữu diện tích tự nhiên gần 25.900ha, trong đó đất dành cho sản xuất nông nghiệp rộng, xã Mường Pồn xác định tái cơ cấu nông nghiệp là trục phát triển trọng tâm. Với định hướng chuyển từ canh tác nhỏ lẻ sang cây trồng có giá trị, tạo sinh kế ổn định cho người dân, từ năm 2020 đến nay, xã đã chuyển đổi trên 50ha đất nương bạc màu, đất ruộng một vụ kém hiệu quả sang trồng các loại cây cho giá trị kinh tế cao, hình thành vùng sản xuất rõ rệt theo tiểu vùng.
Ông Nguyễn Văn Lương, Chủ tịch UBND xã cho biết: Trong nhóm cây công nghiệp dài ngày, Mường Pồn đang duy trì chăm sóc và khai thác 993,5ha cao su, sản lượng ước đạt trên 1.300 tấn mủ khô/năm. Xã cũng trồng mới 116,11ha mắc ca, trên 820ha cây công nghiệp ngắn ngày, cây ăn quả, rau màu, nhằm góp phần đa dạng hóa cơ cấu sản xuất, giảm rủi ro khi phụ thuộc vào một loại cây trồng đơn lẻ.
“Một tín hiệu tích cực trong chuyển đổi đó là xã không chỉ dừng ở sản xuất mà gắn với chuỗi giá trị và thị trường. Đến nay, địa phương thu hút 2 nhà đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp; có 2 sản phẩm OCOP đạt 3 sao và 2 sản phẩm được chứng nhận hữu cơ, mở đường đưa nông sản địa phương bước vào thị trường tiêu chuẩn cao”, ông Lương cho hay.
Không riêng tại Mường Pồn, 5 năm qua nhiều địa phương trong tỉnh đã tích cực chuyển đổi mô hình sản xuất. Từ sản xuất trên nương, cây lương thực hiệu quả thấp, từng bước dịch chuyển sang cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn, phù hợp điều kiện sinh thái và nhu cầu thị trường. Việc giảm diện tích cây trồng kém hiệu quả để phát triển cây công nghiệp dài ngày cho thấy tư duy sản xuất đã thay đổi từ “lấy sản lượng” sang “lấy hiệu quả”.
Trong bức tranh tái cơ cấu, nhóm cây công nghiệp dài ngày thể hiện vai trò nổi bật. Trong 5 năm, toàn tỉnh đã trồng mới 5.265ha cà phê, nâng tổng diện tích lên 8.133,51ha vào năm 2025, sản lượng lũy kế đạt 23.797,41 tấn, đạt 176,21% mục tiêu cả giai đoạn. Mắc ca cũng được xem là cây trồng tiềm năng mới và bắt đầu phát triển mạnh vài năm gần đây. Đến năm 2025, mắc ca được trồng tại 31/45 xã, phường, với tổng diện tích đạt 12.360,85ha, sản lượng bước đầu đạt 4.961,2 tấn. Ngoài ra, tỉnh đang sở hữu 4.454,97ha cao su đưa vào khai thác, chiếm 88,77% diện tích hiện có, sản lượng khai thác giai đoạn 2021 - 2025 ước đạt 25.901 tấn; 4.160ha cây ăn quả, trong đó diện tích trồng mới đạt 2.046,22ha, sản lượng ước đạt 115.956 tấn trong giai đoạn 2021 - 2025.
2025 là năm cuối của nhiệm kỳ, với không ít thách thức và nhiều thay đổi lớn. Tuy nhiên, Điện Biên đã tạo nên nhiều bứt phá trong việc định hình sản xuất, chuyển đổi cây trồng theo hướng xây dựng nền nông nghiệp xanh, bền vững. Chỉ tính riêng năm 2025, toàn tỉnh đã chuyển đổi 947,68ha đất lúa sang cây trồng khác, trong đó 444,77ha chuyển sang cây lâu năm có giá trị cao. Qua đó, trồng mới gần 3.400ha cà phê, trên 2.000ha mắc ca, duy trì sản xuất gần 632ha chè, 4.160ha cây ăn quả. Diện tích lúa nước tăng lên gần 32.000ha (tăng 1.736,11ha so với năm 2020) nhờ đầu tư hạ tầng thủy lợi và khai hoang mở rộng.
Mô hình lúa thông minh giảm phát thải được triển khai trên 76,58ha tại phường Mường Thanh, xã Thanh An và Thanh Yên. Việc cấp mới 7 mã số vùng trồng và triển khai 5 mô hình trồng cà phê quy mô 91ha là cơ sở kỹ thuật để nông sản Điện Biên tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị thị trường trong nước và xuất khẩu. Cùng với đó, chương trình OCOP phát triển mạnh, với việc tăng thêm 34 sản phẩm được công nhận, nâng tổng số sản phẩm OCOP toàn tỉnh lên 138. Đây là động lực quan trọng để đưa sản phẩm nông nghiệp từ sản xuất thô sang hàng hóa có thương hiệu và truy xuất nguồn gốc.
Có thể nói, chuyển đổi cây trồng ở Điện Biên đang đi theo hướng hiện đại, phù hợp điều kiện tự nhiên và xu thế thị trường. Để chuyển đổi thực sự bền vững, hiện nay tỉnh tiếp tục kêu gọi các nhà đầu tư, hoàn thiện nhóm giải pháp: Chuỗi liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ nhằm giảm thiểu cảnh “được mùa mất giá”; ứng dụng khoa học và công nghệ trong giống, tưới tiết kiệm, chuyển đổi số nông nghiệp; đào tạo, hỗ trợ nông dân theo hướng sản xuất chuyên nghiệp, gắn với tiêu chuẩn thị trường. Thông qua đó, xây dựng nền nông nghiệp hàng hóa, sinh thái, chất lượng cao, góp phần nâng tầm nông sản địa phương và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.