Khẳng định giá trị kinh tế

Từ trung tâm xã Sín Chải, men theo con đường nhỏ nằm lọt thỏm giữa hai vách núi dựng đứng, chúng tôi tìm đến thôn Hấu Chua - “thủ phủ” chè cổ thụ của xã. Dù đã 9 giờ, sương mù vẫn giăng kín lối, càng đi sâu vào thôn sương càng dày đặc, khiến tầm nhìn hạn chế. Chỉ vỏn vẹn 8km, nhưng phải mất gần 40 phút chúng tôi mới tới nơi.

Đã hẹn từ trước, chúng tôi đến nhà ông Hạng A Chư - người sở hữu nhiều cây chè cổ thụ nhất. Ông Chư đã đợi sẵn bên ấm trà nóng, hương trà lan tỏa khắp gian nhà. Quả không sai với tên gọi “thủ phủ” chè cổ thụ, quanh nhà ông Chư và các hộ dân trong thôn, hầu như không có loại cây nào khác ngoài chè. Những gốc chè vươn cao hơn cả mái nhà, đường kính thân 80 - 100cm, sừng sững như đang ôm trọn lấy thôn Hấu Chua trong màu xanh bất tận.

Ở tuổi ngoài 70, ông Hạng A Chư vẫn khỏe mạnh, minh mẫn và nhanh nhẹn. Vừa rót chén trà nóng mời khách, ông vừa kể: “Rừng chè cổ thụ Sín Chải không ai biết có từ bao giờ, chỉ biết rằng bao đời nay người dân nơi đây đã gắn bó với cây chè. Ở Hấu Chua, gần như nhà nào cũng có chè cổ thụ, ít thì vài chục gốc, nhiều thì hàng trăm gốc. Riêng gia đình tôi hiện có hơn 650 cây, nhiều nhất xã”.

Trước kia, chè được người dân dùng hãm nước uống hàng ngày. Từ năm 2005, người dân bắt đầu học cách chế biến để bán ra thị trường, từng bước đưa sản phẩm từ cây chè thành hàng hóa.

Gia đình ông Hạng A Chư là một trong những hộ tiên phong trong việc đưa chè trở thành hàng hóa. Ban đầu sao chè thủ công, đến năm 2008 sau nhiều chuyến học tập kinh nghiệm, ông Chư đầu tư máy móc chế biến theo hướng sản xuất hàng hóa. Nhờ vậy, mỗi năm gia đình ông cung ứng ra thị trường 2 - 3 tạ chè khô. Nhờ chú trọng chất lượng và mẫu mã, sản phẩm ngày càng có giá trị, mang lại doanh thu ổn định từ 200 - 300 triệu đồng/năm.

Ông Hạng A Chư chia sẻ: So với lúa hay ngô, cây chè mang lại giá trị kinh tế vượt trội. Hiện nay, 1kg chè khô đã có giá từ 1 triệu đồng, trong khi 1 tấn ngô bán được khoảng 3 triệu đồng. Chính vì vậy, bà con tích cực chăm sóc và bảo vệ những gốc chè cổ thụ, coi đó là “của để dành” cho thu nhập ổn định và lâu dài.

Gia đình ông Mùa A Chinh, thôn Sín Chải hiện sở hữu hơn 100 gốc chè cổ thụ. Vài năm trở lại đây, ông Chinh mạnh dạn đầu tư máy móc chế biến chè thành phẩm bán ra thị trường. Không chỉ chế biến chè của gia đình, ông còn thu mua nguyên liệu từ bà con trong thôn, góp phần nâng cao giá trị cây chè và tạo thêm nguồn thu nhập cho cộng đồng.

Ông Chinh chia sẻ: Trồng chè nhẹ nhàng hơn nhiều so với trồng ngô, trồng lúa. Chè chỉ cần phát cỏ, thu hái rồi sao chế, vừa giảm sức lao động, vừa có thu nhập ổn định hơn.

Tính đến hết năm 2024, xã Sín Chải có trên 152ha chè kinh doanh với 6.600 cây chè cổ thụ; sản lượng đạt trung bình 65 tấn chè tươi/năm; tương đương 13 tấn chè khô. Cây chè đã khẳng định hiệu quả kinh tế vượt trội, trở thành cây trồng chủ lực giúp các thôn, bản vùng cao Sín Chải thoát nghèo nhanh và bền vững.

Hướng phát triển bền vững

Sau nhiều năm gắn bó với cây chè Shan tuyết cổ thụ, ông Hạng A Chư cùng một số hộ dân ở Sín Chải đã nhiều lần được UBND xã và các sở, ngành tạo điều kiện đi tham quan, học hỏi mô hình, kỹ thuật trồng, chế biến, bảo quản chè tại các tỉnh Thái Nguyên, Phú Thọ... Sau mỗi chuyến đi, bà con lại tích lũy thêm kiến thức, kinh nghiệm để áp dụng vào sản xuất tại địa phương.

Ông Chư  kể, khi đến những vùng chè nổi tiếng như Thái Nguyên, Phú Thọ, ông mới thấy quy mô chè Sín Chải còn rất nhỏ bé. Ở quê ông, chỉ có mấy nghìn cây chè cổ thụ rải rác khắp thôn, bản; trong khi ở các tỉnh kia, vùng nguyên liệu trải rộng mênh mông. Không chỉ có diện tích lớn, các địa phương này còn có doanh nghiệp đầu tư nhà máy sản xuất, chế biến hiện đại, công suất cao. Dây chuyền khép kín từ nguyên liệu thô đến sản phẩm thành phẩm với bao bì, nhãn mác bắt mắt, đủ tiêu chuẩn xuất khẩu. Nhờ vậy, chè Thái Nguyên có loại được bán tới 5 triệu đồng/kg, đưa đời sống người trồng chè ngày càng khá giả.

Mỗi chuyến tham quan, học hỏi từ các vùng chè lớn đã trở thành động lực để ông Hạng A Chư và bà con Sín Chải thêm quyết tâm phát triển rừng chè cổ thụ.

Ông Chư chia sẻ: “Muốn phát triển được như họ, trước hết Sín Chải phải có vùng nguyên liệu đủ rộng. Khi diện tích lớn mới đủ sức hấp dẫn thu hút doanh nghiệp đầu tư”. Vì vậy, nhiều năm qua, ông Chư không chỉ tích cực nhân giống chè bản địa để mở rộng diện tích mà còn vận động bà con chuyển đổi nương ngô, lúa kém hiệu quả sang trồng chè. Riêng hai năm gần đây, gia đình ông đã trồng thêm 1.600 cây chè mới.

Cùng hướng đi ấy, ông Mùa A Chinh, thôn Sín Chải nỗ lực mở rộng diện tích trồng chè. Từ chỗ chỉ có hơn 100 gốc chè, đến nay ông đã gây dựng được 3ha chè bản địa trồng tập trung, hiện bắt đầu cho thu hái.

Song hành cùng nỗ lực của người dân, những năm qua, cấp ủy, chính quyền xã Sín Chải luôn xác định cây chè là cây trồng công nghiệp chủ lực, đem lại giá trị kinh tế cao, giúp bà con thoát nghèo nhanh và bền vững. Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ xã lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030, xã đặt mục tiêu trồng mới 10.000 cây chè Shan tuyết, từng bước đưa cây chè trở thành sản phẩm chủ lực của địa phương.

Chia sẻ về giải pháp phát triển bền vững cây chè Shan tuyết, ông Thào A Lử, Phó Chủ tịch UBND xã Sín Chải cho biết: UBND xã đã xây dựng đề án, dự án bảo tồn quần thể chè cổ thụ hiện có; nhân giống chè Shan tuyết bản địa để vừa gìn giữ nguồn gen quý, vừa mở rộng diện tích trồng mới. Xã đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn cho bà con áp dụng phương pháp canh tác hữu cơ, thân thiện với môi trường, nói không với hóa chất và thuốc bảo vệ thực vật; chú trọng liên kết, chế biến đa dạng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường.

Những gốc chè cổ thụ bền bỉ vươn mình xanh tốt trên triền núi đá tai mèo, là minh chứng sống động cho sức sống của người Sín Chải, nỗ lực vươn lên từ gian khó, hoàn thành khát vọng làm giàu ngay trên chính quê hương mình.

Rời Sín Chải trong buổi chiều tà, khi những gốc chè cổ thụ dần khuất sau đỉnh núi, tôi vương vấn mãi lời tâm sự đầy day dứt của ông Hạng A Chư - người cả đời gắn bó với rừng chè: “Tôi chỉ mong một ngày nào đó, chè Sín Chải sẽ vươn tới thành công như những sản phẩm chè nổi tiếng ở Thái Nguyên, Phú Thọ. Đời tôi thì chắc không kịp chứng kiến, nhưng hy vọng con cháu sau này sẽ tiếp tục giữ gìn, phát triển cây chè Shan tuyết cổ thụ. Và mong rằng, chính quyền các cấp có chiến lược cụ thể, hiệu quả để sản phẩm chè quê mình bền vững và vươn xa”.