Với hơn 409.000ha rừng tự nhiên, trên 8.300ha rừng trồng, độ che phủ đạt hơn44%, Điện Biên có điều kiện thuận lợi để tham gia và hưởng lợi từ thị trường tín chỉ carbon, công cụ kinh tế được xem là “nguồn tài nguyên mới” trong phát triển xanh. Việc bán tín chỉ carbon từ rừng không những mang lại nguồn thu ổn định mà còn khuyến khích bảo vệ, phục hồi hệ sinh thái, tăng khả năng hấp thụ khí nhà kính.

Tại hội thảo “Phát triển đô thị và khu công nghiệp xanh, thông minh gắn với thị trường tín chỉ carbon tỉnh Điện Biên” năm 2024 do Sở Xây dựng chủ trì phối hợp cùng các Viện nghiên cứu, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tăng trưởng xanh, chuyển đổi số tổ chức, các chuyên gia đã đưa ra nhiều gợi mở quan trọng. Theo đó, để khai thác tối đa lợi thế, chủ động phát triển thị trường carbon, tỉnh cần xây dựng kế hoạch cụ thể gắn với phát triển rừng bền vững, định lượng khả năng hấp thụ CO₂, mở rộng diện tích trồng mới. Những giải pháp này sẽ giúp Điện Biên hình thành chuỗi giá trị xanh, giảm phát thải và tạo nguồn thu ổn định.

Trên cơ sở gợi mở của các chuyên gia, thời gian qua, các ngành, địa phương trong tỉnh đang từng bước cụ thể hóa định hướng phát triển thị trường carbon, lồng ghép vào chiến lược phát triển đô thị, công nghiệp và năng lượng tái tạo. Theo đánh giá của Sở Xây dựng, chính sách phát triển thị trường tín chỉ carbon sẽ mở ra cơ hội lớn khi tỉnh hội tụ nhiều yếu tố thuận lợi như: Độ che phủ rừng cao, tỷ lệ đô thị hóa và công nghiệp còn thấp, thích hợp để hiện thực hóa mục tiêu phát triển xanh gắn với chuyển đổi số.

Thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26 về mục tiêu đưa phát thải ròng về bằng “0” vào năm 2050, Điện Biên đã và đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, trọng tâm là phát triển năng lượng tái tạo, giao thông xanh, nông nghiệp tuần hoàn và đô thị bền vững. Theo quy hoạch giai đoạn 2025 - 2030, tỉnh được phê duyệt hơn 900MW điện mặt trời, trên 1.000MW điện gió và 400MW thủy điện tích năng, “kho pin” tự nhiên lưu trữ điện. Các dự án này hiện đã được khảo sát để triển khai tại khu vực Mường Ảng, Tuần Giáo, Na Son, Tủa Chùa.

Ông Vũ Hồng Sơn, Giám đốc Sở Công Thương cho biết, trên cơ sở những tiềm năng sẵn có, tỉnh đang tập trung rà soát, điều chỉnh các dự án trong kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII nhằm bảo đảm phù hợp với định hướng phát triển năng lượng bền vững. Cùng với đó, ngành Công Thương thường xuyên đôn đốc, tháo gỡ vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ các dự án thủy điện đang triển khai; phối hợp với các nhà đầu tư chuẩn bị khởi động 2 dự án điện gió có tổng công suất 300MW.

Song song với năng lượng, lĩnh vực giao thông vận tải cũng đang từng bước “xanh hóa”. Đến nay, toàn tỉnh có gần 600 ô tô điện, hơn 4.000 xe máy điện; trong đó 3/8 doanh nghiệp taxi đã chuyển đổi sang phương tiện sử dụng năng lượng sạch. Tỉnh cũngkhuyến khích mở thêm các tuyến xe buýt chạy điện, phát triển hạ tầng trạm sạc, từng bước chuyển đổi phương tiện logistics, vận tải hàng hóa sang năng lượng tái tạo.

Cùng với chuyển dịch năng lượng, Điện Biên còn đặt trọng tâm vào phát triển hạ tầng và không gian đô thị xanh. Sở Xây dựng đang nghiên cứu mô hình đô thị sinh thái, dự kiến giai đoạn 2025 - 2040 sẽ triển khai khu dân cư thí điểm sử dụng năng lượng mặt trời, thoát nước sinh thái, vật liệu không nung.

Trong sản xuất nông nghiệp, Điện Biên đang mở rộng các mô hình canh tác thông minh, thân thiện môi trường. Đơn cử như mô hình sản xuất lúa giảm phát thải được đánh giá là một bước tiến quan trọng, vừa nâng cao giá trị nông sản, vừa thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường. Mô hình được Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với công ty: NetZero Carbon; BSB Nanotech và Spiro Carbon (gọi tắt là BNS) thực hiện tại 3 huyện: Điện Biên, Mường Ảng và Tuần Giáo (cũ). Tổng diện tích thực hiện mô hình gần 86ha trên các giống lúa: Đài thơm, séng cù, J02.

Sau một vụ triển khai, với sự đồng hành tích cực của cán bộ nông nghiệp và nỗ lực của nông dân, mô hình canh tác lúa thông minh giảm phát thải khí nhà kính đã mang lại kết quả tích cực. Năng suất lúa Đài thơm đạt khoảng 74,56 tạ/ha (cao hơn 3 tạ/ha so với gieo cấy truyền thống), séng cù đạt trên 51 tạ/ha (cao hơn 5 tạ/ha). Mô hình giúp giảm 172 tín chỉ carbon, góp phần bảo vệ môi trường đồng ruộng. Đồng thời, nông dân có thêm khoản thu nhập từ nguồn thưởng giảm tín chỉ carbon khoảng 880.000 đồng/ha, nâng tổng thu nhập tăng thêm từ 4,8 - 9,3 triệu đồng/ha lúa.

Ông Trần Minh Tiến, Tổng Giám đốc Công ty CP NetZero Carbon cho biết, tới đây sẽ tiếp tục đồng hành cùng Điện Biên ứng dụng công nghệ vào sản xuất lúa, đặc biệt tại cánh đồng Mường Thanh. Công ty cam kết phối hợp nhân rộng mô hình lúa thông minh, đưa Điện Biên trở thành trung tâm sản xuất lúa giảm phát thải của miền Bắc. Về khoản thưởng từ tín chỉ carbon, đơn vị đang hoàn tất thủ tục để sớm chi trả minh bạch cho nông dân tham gia mô hình.

Với lợi thế rừng, tỉnh xác định bảo vệ và phát triển rừng là nhiệm vụ trung tâm trong chiến lược tăng trưởng xanh. Từ năm 2021 đến nay, Điện Biên đã khoanh nuôi tái sinh hơn 66.000ha, trồng mới gần 2.600ha, chăm sóc gần 4.000ha rừng. Sáu phương án quản lý bền vững đã được phê duyệt cho hơn 78.000ha rừng đặc dụng, phòng hộ và sản xuất.

Đến năm 2030, Điện Biên phấn đấu tiết kiệm 7% tổng nhu cầu năng lượng, giảm tổn thất điện còn 5,5%, thay thế toàn bộ hệ thống chiếu sáng đô thị bằng đèn LED. Cùng với đó, phát triển ngành vật liệu xây dựng bền vững, thân thiện môi trường...

Chặng đường thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26 về mục tiêu đưa phát thải ròng về bằng “0” vào năm 2050 còn rất dài, song đây cũng là cơ hội để Điện Biên định hình mô hình phát triển mới, tăng trưởng kinh tế gắn liền với gìn giữ tài nguyên và môi trường. Từ những cánh rừng xanh, những dự án năng lượng tái tạo đang khởi động, những cánh đồng lúa giảm phát thải... tất cả đang dần tạo nên diện mạo mới cho một Điện Biên xanh, bền vững.