Mùa mưa năm 2024 và 2025 đã gây thiệt hại nặng nề về tài sản và tính mạng người dân trên địa bàn tỉnh. Đặc biệt, đợt mưa lớn từ 31/7 - 2/8/2025 đã gây thiệt hại nặng trên địa bàn các xã Xa Dung, Tìa Dình, Mường Luân, Na Son. Ngay sau thiên tai, UBND tỉnh đã khẩn trương ban hành các quyết định phân bổ nguồn dự phòng ngân sách trung ương cùng kinh phí hỗ trợ của các tỉnh, các đơn vị, doanh nghiệp ủng hộ để khắc phục hậu quả mưa lũ. Theo đó, 244 hộ dân ở các xã nêu trên được hỗ trợ sắp xếp ổn định tại 7 điểm dân cư mới, với đầy đủ hạ tầng thiết yếu.

Tuy nhiên trên địa bàn tỉnh còn khoảng 790 hộ dân bị ảnh hưởng trực tiếp do mưa lũ từ các năm trước cần được bố trí ổn định, tập trung tại các xã: Na Son, Mường Luân, Thanh Nưa, Quảng Lâm, Mường Lạn, Mường Phăng, Mường Chà, Núa Ngam, Mường Pồn, Sáng Nhè… Đây đều là những địa bàn miền núi hiểm trở, địa chất yếu, thường xuyên chịu ảnh hưởng trực tiếp của mưa lũ, trong khi quỹ đất tái định cư hạn hẹp, nguồn vốn đầu tư hạ tầng thiếu thốn.

Tại khu vực bản Pú Chả và suối Huổi Đia, bản Mường Mươn 2, xã Mường Pồn, thời gian gần đây đã xuất hiện nhiều vết nứt lớn trên sườn đồi, kéo dài từ 150 - 200m, có vị trí sâu khoảng 1m. Các vết nứt ngày càng lan rộng sau những trận mưa lớn, tiềm ẩn nguy cơ sạt lở đất cao, đe dọa trực tiếp đến an toàn của 12 hộ dân với 51 nhân khẩu đang sinh sống trong khu vực.

Chính quyền địa phương đã tổ chức kiểm tra, cắm biển cảnh báo, theo dõi diễn biến địa chất để chủ động phương án di dời khi cần thiết; đồng thời yêu cầu người dân nâng cao cảnh giác trước nguy cơ sạt lở và lũ quét, sẵn sàng sơ tán khỏi khu vực nguy hiểm khi có dấu hiệu bất thường.

Để sớm di dời người dân đến nơi an toàn, Điện Biên đã và đang triển khai các dự án bố trí ổn định dân cư vùng thiên tai cấp bách theo Quyết định 1660/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Năm 2024, tỉnh được Chính phủ hỗ trợ 200 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách trung ương để khắc phục hậu quả bão số 3 và mưa lũ sau bão. UBND tỉnh đã phân bổ chi tiết nguồn vốn cho 18 dự án, trong đó có 3 dự án trực tiếp bố trí ổn định dân cư cho 74 hộ dân tại các xã Phìn Hồ cũ và xã Mường Pồn.

Cụ thể, dự án bố trí ổn định dân cư vùng thiên tai cấp bách bản Phìn Hồ, xã Phìn Hồ cũ có tổng mức đầu tư 14 tỷ đồng; hai dự án sắp xếp ổn định dân cư tại bản Lĩnh và bản Mường Pồn 2 (xã Mường Pồn) được bổ sung vốn tổng cộng 8,5 tỷ đồng. Trong đó, các dự án tại bản Lĩnh và bản Mường Pồn 2 đã hoàn thành, đưa vào sử dụng, giúp nhiều hộ dân thoát khỏi vùng sạt lở nguy hiểm, có nơi ở mới an toàn, ổn định sản xuất và đời sống.

Hiện nay, toàn tỉnh đang triển khai 12 dự án khác. Tiêu biểu là Dự án kè bảo vệ đất trồng lúa và khu dân cư bản Ten Luống, xã Mường Luân, đến nay giá trị thực hiện đạt 1,7/7,291 tỷ đồng, tương đương 23,3% giá trị hợp đồng. Nhà thầu đã tập kết vật liệu, vật tư tại công trình, cơ bản hoàn thành phần đê quây kết hợp đường công vụ, đồng thời triển khai xong phần đào mở nền và đào móng tuyến kè. Các hạng mục bê tông chân cắm hoàn thành 100/734m; bê tông bản đáy đạt 50/734m; bê tông tường kè đạt 35/734m.

Bên cạnh đó, nhiều dự án khác cũng đang được khẩn trương thi công, từng bước hoàn thiện hạ tầng để có thể sớm bàn giao cho người dân vào ở. Trong tổng số 18 dự án được phân bổ vốn, đến nay 3 dự án đã hoàn thành, 13 dự án đã được phê duyệt báo cáo kinh tế kỹ thuật và đang triển khai, 2 dự án thủy lợi khác đang chờ thẩm định. Tổng số vốn đã giải ngân đạt 41,8 tỷ đồng, tương đương 20,9% kế hoạch. Tỉnh Điện Biên đang chỉ đạo các chủ đầu tư khẩn trương hoàn thiện kế hoạch chi tiết, đẩy nhanh tiến độ thi công để sớm hoàn thành toàn bộ các công trình, đảm bảo giải ngân 100% nguồn vốn được giao. Song, do đặc thù địa hình miền núi phức tạp, thời tiết khắc nghiệt, công tác thi công nhiều công trình gặp trở ngại, nhất là tại các khu vực bị chia cắt bởi sông suối hoặc sạt lở đất nặng.

Ngoài những dự án đang triển khai, nhu cầu ổn định dân cư tại Điện Biên vẫn còn rất lớn. Tỉnh đã có văn bản kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng các bộ, ngành Trung ương tiếp tục bố trí nguồn lực để đầu tư thực hiện các dự án bố trí ổn định dân cư cấp bách ở những vùng có nguy cơ cao. Theo tính toán sơ bộ, để bố trí ổn định đời sống cho 790 hộ dân cần di dời khẩn cấp, Điện Biên cần khoảng 775 tỷ đồng. Nguồn vốn này được đề xuất đưa vào danh mục đầu tư công giai đoạn 2026 -2030, thuộc chương trình do Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng cực đoan, mưa lớn bất thường xảy ra với tần suất cao, nguy cơ thiệt hại về người và tài sản ngày càng lớn nếu không có giải pháp chủ động, lâu dài. Không chỉ dừng lại ở việc di dời dân, bài toán “ổn định sau tái định cư” cũng là vấn đề được các cấp chính quyền quan tâm. Ở nhiều điểm tái định cư mới, người dân đang từng bước thích nghi với điều kiện sống và sản xuất mới, nhưng vẫn cần thêm thời gian để khôi phục sinh kế. Cùng với việc hoàn thiện hạ tầng thiết yếu, như điện, nước, giao thông nội vùng, tỉnh đang tập trung hỗ trợ người dân phát triển sản xuất, chuyển đổi mô hình canh tác phù hợp điều kiện tự nhiên.

Công tác di dời, sắp xếp dân cư vừa là nhiệm vụ trước mắt nhằm ứng phó với thiên tai, đó cũng là bước đi chiến lược trong quá trình phát triển bền vững của Điện Biên.