Nắm bắt xu hướng du lịch xanh, du lịch trải nghiệm ngày càng được ưa chuộng, nhiều hộ gia đình trên địa bàn tỉnh đã mạnh dạn đầu tư các mô hình cây ăn quả như dâu tây, nho… Đồng thời mở cửa vườn đón khách tham quan, trải nghiệm hái quả tại chỗ thay vì chỉ tập trung sản xuất và tiêu thụ nông sản theo phương thức truyền thống. Thực tế cho thấy, mô hình nông nghiệp kết hợp du lịch trải nghiệm mang lại nhiều lợi ích thiết thực: Vừa quảng bá nông sản địa phương, vừa giảm chi phí vận chuyển, trung gian tiêu thụ, giúp người dân chủ động hơn về giá cả, nâng cao thu nhập.

Tại bản Phăng 2, xã Mường Phăng, gia đình anh Lường Văn Thành là một trong những hộ tiên phong đầu tư trồng dâu tây, nho gắn với đón khách du lịch vào tham quan, trải nghiệm. Từ mô hình sản xuất thuần nông, khu vườn của gia đình anh Thành nay trở thành điểm đến quen thuộc của nhiều du khách, đặc biệt vào mùa quả chín.

Anh Lường Văn Thành cho biết: Việc gắn sản xuất với hoạt động trải nghiệm giúp đầu ra của nông sản ổn định hơn, giá bán được nâng lên, qua đó góp phần cải thiện thu nhập cho gia đình.

Song song với các mô hình nông nghiệp trải nghiệm, việc xây dựng và phát triển du lịch cộng đồng dựa trên khai thác cảnh quan thiên nhiên, văn hóa bản địa cũng đang trở thành hướng đi mới trong phát triển kinh tế tại bản Huổi Nhả, xã Mường Pồn.

Bản Huổi Nhả hiện có 34 hộ với 217 nhân khẩu, 100% là đồng bào dân tộc Mông. Trước khi triển khai các hoạt động du lịch trải nghiệm, đời sống kinh tế của người dân trong bản còn nhiều khó khăn. Thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 12 - 18 triệu đồng/người/năm, chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp như lúa nương, ngô, sắn; chăn nuôi nhỏ lẻ; một số hộ có thêm thu nhập từ lao động thời vụ. Hạ tầng còn hạn chế, sóng điện thoại chập chờn, việc tiếp cận thông tin, học hỏi kinh nghiệm trong bối cảnh chuyển đổi số gặp nhiều trở ngại.

Từ khi bản Huổi Nhả triển khai du lịch cộng đồng, đón khách đến tham quan, trải nghiệm, bức tranh sinh kế của người dân đã dần khởi sắc. Du lịch mở ra hướng phát triển kinh tế mới, giúp người dân không còn phụ thuộc hoàn toàn vào sản xuất nông nghiệp truyền thống. Hiện nay, 100% hộ dân trong bản đều tham gia trực tiếp vào các hoạt động du lịch ở những mức độ khác nhau, từ làm homestay, đón khách lưu trú, tổ chức ăn uống, đến bán các sản phẩm nông sản, sản phẩm thủ công ngay tại bản, tổ chức trải nghiệm câu cá, bắt cá suối. Du lịch không còn là hoạt động của riêng một vài hộ mà đã trở thành sinh kế chung của cả cộng đồng.

Anh Lầu A Khai, Trưởng bản Huổi Nhả, xã Mường Pồn chia sẻ: Bản bắt đầu phát triển du lịch cộng đồng từ năm 2021. Sau khi họp bàn, các hộ dân thống nhất cùng tham gia góp công, góp của để xây dựng mô hình du lịch chung. Thời gian đầu, bản sử dụng nguồn tiền chi trả dịch vụ môi trường rừng làm quỹ chung để cải tạo cảnh quan, dựng chòi nghỉ, xếp đá tạo điểm chụp ảnh dọc suối, tổ chức chợ phiên họp vào thứ Bảy hằng tuần với gần 10 gian hàng. Sự đồng lòng của bà con đã từng bước hình thành điểm phục vụ nhu cầu ăn uống, tham quan, trải nghiệm, vui chơi của du khách. Hiện nay, trung bình mỗi tháng, bản Huổi Nhả đón khoảng 10 đoàn khách, mỗi đoàn từ 5 đến 60 người. Trước đây bà con chủ yếu làm nương rẫy, thu nhập bấp bênh. Từ khi có du lịch cộng đồng, người dân có thêm việc làm, thêm thu nhập. Quan trọng hơn là ý thức giữ gìn nhà cửa, vệ sinh bản làng và bản sắc văn hóa để đón khách được nâng lên rõ rệt.

Ông Nguyễn Ngọc Tuấn, Phó Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội xã Mường Pồn cho biết: Du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm được xác định là hướng đi phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương. Việc phát triển du lịch không chỉ nhằm tăng thu nhập mà còn góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, nâng cao nhận thức và tinh thần trách nhiệm của người dân trong xây dựng bản làng. Đồng hành cùng người dân bản Huổi Nhả, xã đã tổ chức nhiều lớp tập huấn về kỹ năng đón tiếp khách, giao tiếp, ứng xử văn minh; hướng dẫn cải tạo nhà ở làm homestay gắn với giữ gìn kiến trúc truyền thống; trang bị kỹ năng giới thiệu văn hóa, phong tục, tập quán của bản tới du khách.

Thực tiễn từ mô hình nông nghiệp kết hợp du lịch trải nghiệm tại xã Mường Phăng và du lịch cộng đồng tại bản Huổi Nhả, xã Mường Pồn cho thấy đây là hướng đi phù hợp với người dân vùng cao. Du lịch tạo thêm sinh kế, nâng cao thu nhập cho người dân, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa và bảo vệ môi trường.