Từ năm 2013, cộng đồng bản Nặm Pắt (xã Mường Nhé) đã được Ban Quản lý KDTTN Mường Nhé giao khoán bảo vệ rừng đặc dụng, mở ra cơ hội để người dân trực tiếp tham gia vào công tác quản lý, bảo vệ rừng. Không chỉ có ý nghĩa về môi trường, việc chi trả DVMTR còn mang lại lợi ích thiết thực, giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và thay đổi nhận thức của bà con.
Nếu như trước kia, đời sống khó khăn, nhiều hộ dân vào rừng khai thác củi, lấn chiếm đất rừng làm nương, nhưng từ khi được nhận khoán và hưởng tiền chi trả DVMTR, ý thức của cộng đồng đã thay đổi rõ rệt. Giờ đây, người dân đã hiểu rằng rừng chính là nguồn tài nguyên mang lại thu nhập, ổn định cuộc sống của họ. Anh Lỳ Tư Xè, bản Nặm Pắt chia sẻ: Từ ngày được nhận khoán bảo vệ rừng, có thêm khoản thu nhập ổn định, đời sống của nhiều hộ dân trong bản khấm khá hơn. Bà con dùng tiền DVMTR xây dựng nhà cửa kiên cố, mua sắm phương tiện đi lại, thiết bị phục vụ sinh hoạt. Thậm chí, một số hộ tích lũy vốn đầu tư chăn nuôi, trồng trọt, tạo thêm nguồn sinh kế bền vững. Qua đó, kinh tế gia đình được cải thiện, tinh thần phối hợp giữ rừng ngày càng bền chặt hơn.
Kể từ khi tham gia nhận khoán bảo vệ rừng đặc dụng, hàng năm, người dân bản Đoàn Kết thu nhập bình quân khoảng 17 - 18 triệu đồng/hộ/năm. Theo anh Lỳ Go Ly, việc nhận tiền chi trả DVMTR đã đem lại nguồn thu nhập cho bà con bản Đoàn Kết nên ai cũng trách nhiệm hơn đối với rừng. Để đảm bảo rừng được bảo vệ đúng hợp đồng, bà con trong bản đã thành lập tổ tuần tra, phân công luân phiên đi tuần tra, kiểm tra diện tích nhận khoán nhằm phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi xâm hại, nguy cơ cháy rừng trên diện tích nhận khoán bảo vệ. Chính sự gắn kết đó đã tạo thành sức mạnh cộng đồng, giúp công tác giữ rừng hiệu quả và bền vững hơn.
Cộng đồng bản Phiêng Kham (xã Mường Nhé) hiện đang nhận khoán bảo vệ hơn 220ha rừng thuộc phân khu phục hồi sinh thái. Ngoài việc có thêm thu nhập từ tiền chi trả DVMTR, cộng đồng dành một phần kinh phí xây dựng cơ sở hạ tầng chung. Nhờ vậy, giao thông trong bản được cải thiện, các công trình công cộng khang trang hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho đời sống và sản xuất. Ông Mào Văn Them, người dân bản Phiêng Kham cho biết: “Khi được giao rừng, ai cũng ý thức rõ vai trò và trách nhiệm. Giữ rừng không chỉ vì môi trường sinh thái mà còn vì chính lợi ích thiết thực của dân bản”.
Hiện nay, Ban Quản lý Khu DTTN Mường Nhé được giao quản lý 46.730,51ha đất đặc dụng, trong đó diện tích có rừng là 36.100ha. Năm 2025, tổng diện tích rừng được khoán bảo vệ là 19.602ha, chiếm 54,29% tổng diện tích rừng được chi trả dịch vụ môi trường. Diện tích này được khoán cho 28 cộng đồng dân cư vùng đệm và một số lực lượng trên địa bàn các xã vùng đệm cùng bảo vệ. Các đơn vị, tổ chức và cộng đồng nhận khoán có trách nhiệm quản lý, bảo vệ diện tích rừng được giao; thực hiện đúng cam kết trong hợp đồng; phối hợp chặt chẽ với Ban trong công tác tuần tra, kiểm tra, kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật về lâm nghiệp và vi phạm liên quan khác xảy ra trong lâm phần KDTTN Mường Nhé.
Ông Đào Công Tiến, Phó Giám đốc Ban Quản lý KDTTN Mường Nhé cho biết: Thực hiện khoán bảo vệ rừng đặc dụng, đơn vị đã xây dựng kế hoạch năm 2025 gắn với mục tiêu quản lý, bảo vệ và phát triển bền vững tài nguyên rừng. Đồng thời, hoạt động này góp phần tạo sinh kế, tăng thu nhập, cải thiện đời sống người dân vùng đệm, cũng như bảo đảm kinh phí tự chủ 100% chi thường xuyên của đơn vị. Trong 9 tháng đầu năm 2025, đơn vị đã tiến hành chi trả tiền công bảo vệ rừng theo DVMTR của năm 2024 cho các hộ, nhóm nhận khoán qua 2 đợt: tạm ứng và thanh toán số còn lại, với tổng số tiền 26,26 tỷ đồng. Việc chi trả được thực hiện bằng hình thức chuyển khoản, bảo đảm công khai, minh bạch, đúng quy định và kịp thời.
Thực tế triển khai công tác bảo vệ rừng đặc dụng từ nguồn chi trả dịch vụ môi trường rừng thông qua khoán bảo vệ rừng đã đem lại những chuyển biến rõ rệt trong nhận thức của người dân. Nếu trước đây, rừng chủ yếu được coi là nơi khai thác lâm sản thì nay được nhìn nhận như một “nguồn vốn tự nhiên” tạo ra sinh kế ổn định. Việc chi trả tiền DVMTR giúp nâng cao ý thức cộng đồng trong quản lý, bảo vệ và phát triển rừng, từng bước nâng cao đời sống kinh tế cho người dân địa phương. Nhờ vậy, tình trạng chặt phá, lấn chiếm đất rừng hay khai thác trái phép đã giảm mạnh.
Những kết quả trên đã khẳng định việc gắn lợi ích kinh tế của người dân với công tác quản lý, bảo vệ rừng là hướng đi đúng đắn. Nhờ có tiền DVMTR, bà con vừa đảm bảo sinh kế, vừa có thêm động lực tham gia gìn giữ tài nguyên thiên nhiên và gắn bó với rừng, coi rừng như tài sản quý giá của chính mình. Việc thực hiện có hiệu quả chính sách chi trả DVMTR đã giúp Ban Quản lý KDTTN Mường Nhé, ngành chức năng và chính quyền địa phương thực hiện tốt mục tiêu quản lý, bảo vệ rừng, phát triển rừng; đồng thời cải thiện cuộc sống cho người dân, góp phần quan trọng vào công tác xóa đói, giảm nghèo trên địa bàn.