Tại địa bàn Điện Biên, thông tin dự báo thời tiết, mưa lớn, nguy cơ lũ ống, lũ quét, sạt lở đất từ Đài Khí tượng thủy văn tỉnh được cung cấp thường xuyên tới ban chỉ huy phòng thủ dân sự các cấp. Đặc biệt, khi thời tiết diễn biến phức tạp, thông tin được cập nhật liên tục trong ngày. Trên cơ sở đó, các xã, phường kích hoạt phương châm “4 tại chỗ”, bố trí lực lượng trực 24/24 giờ; tăng thời lượng phát cảnh báo qua loa truyền thanh cơ sở, chia sẻ nhanh, kịp thời trên mạng xã hội; cử cán bộ trực tiếp thông báo ở những khu vực có nguy cơ cao, tổ chức di dời dân ra khỏi vùng nguy hiểm. Trong các đợt mưa kéo dài, thông tin được phát nhiều lần mỗi ngày, cảnh báo rõ từng xã, phường, để cộng đồng chủ động ứng phó và hạn chế rủi ro.
Tuy nhiên, 2 năm liên tiếp tỉnh ta chịu thiệt hại nặng nề cả về người và tài sản do mưa lũ. Khung cảnh tan hoang, tang thương, màn trời chiếu đất tại các bản, các xã: Xa Dung, Tìa Dình, Mường Luân, Na Son những ngày đầu tháng 8 vừa qua khiến ai cũng xót xa. Chỉ sau vài giờ mưa lớn, nhiều điểm sạt lở bất ngờ xuất hiện, dòng nước xối xả từ trên núi ào ào đổ xuống cuốn trôi nhiều ngôi nhà, công trình dân sinh. Mưa lũ gây thiệt hại nghiêm trọng, mất người, mất tài sản, chia cắt, cô lập hàng chục bản làng. Thiệt hại mưa lũ gây ra gióng lên hồi chuông cảnh báo về yêu cầu cấp thiết phải nâng cao hơn nữa hiệu quả dự báo, cảnh báo thiên tai, đặc biệt là địa bàn cơ sở - nơi trực tiếp tiếp nhận và chuyển tải thông tin đến người dân.
Xã Na Son chịu nhiều thiệt hại nặng nề trong đợt mưa lũ đầu tháng 8. Toàn xã có 22/41 bản, tổ dân phố bị ảnh hưởng; 539 hộ với hơn 1.700 nhân khẩu chịu tác động; tổng thiệt hại ước hơn 300 tỷ đồng. Được biết trên địa bàn xã không có thiết bị hay máy móc thực hiện quan trắc và dự báo nội dung liên quan đến mưa lớn hay các hiện tượng thiên tai khác. Năng lực chuyên môn của xã cũng không đủ để đảm nhiệm nhiệm vụ dự báo thời tiết, thiên tai.
Ông Nguyễn Thanh Lâm, Phó Chủ tịch UBND xã Na Son cho biết: Mọi thông tin cảnh báo chúng tôi đều tiếp nhận từ cấp tỉnh, rồi triển khai xuống các bản, tổ dân phố qua nhóm liên lạc, văn bản, loa phát thanh. Đồng thời, xã cử cán bộ đến thông báo trực tiếp những vùng có nguy cơ sạt lở, lũ quét, lũ ống. Do không thể chủ động dự báo, biện pháp chính của xã vẫn là cố gắng “phủ sóng” thông tin dự báo, cảnh báo đến người dân trên địa bàn; tuyên truyền vận động người dân di dời khỏi vùng nguy hiểm. Sau đợt thiên tai vừa qua, xã đã kiến nghị tỉnh hỗ trợ kinh phí xây dựng các khu tái định cư an toàn.
Xã Pú Nhung chung tình hình thiệt hại nặng nề bởi mưa lũ. Khi thời tiết diễn biến phức tạp, nhận bản tin từ cấp tỉnh, xã nhanh chóng thông tin rộng rãi cho người dân trên địa bàn thông qua loa phát thanh, điện thoại, nhóm zalo, facebook... Kịp thời nắm bắt thực tế, cập nhật tình hình những vị trí xung yếu, sẵn sàng phương án ứng phó.
Những trận mưa lớn đầu tháng 8 khiến 5 hộ dân nằm trên taluy dương tuyến đường Phình Sáng - Mường Giàng (Km13+100, bản Háng Chua) đối mặt nguy cơ sạt lở cao. Suối Đề Sua (bản Bon B) bị ứ đọng khoảng 2.000m³ đất đá, đe dọa lũ ống, lũ quét tới nhiều hộ dân...
Ông Nguyễn Văn Bách, Chủ tịch UBND xã Pú Nhung chia sẻ: “Xã cập nhật liên tục tình hình thời tiết. Cùng với thông tin, tuyên truyền tới đông đảo người dân, UBND xã kích hoạt Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự, huy động lực lượng xử lý tạm thời các điểm sạt lở, cắm biển cảnh báo tại khu vực nguy hiểm. Đồng thời vận động các hộ di chuyển tạm thời đến nơi an toàn để bảo đảm tính mạng và tài sản; báo cáo tỉnh di dời khẩn cấp các hộ dân ra khỏi vùng nguy hiểm”.
Hiện toàn tỉnh có 125 điểm đo mưa tự động, phối hợp với các trạm khí tượng, thủy văn để cung cấp cảnh báo sớm nhất có thể. Dù vậy, mưa chỉ là yếu tố kích hoạt; tính chính xác của dự báo còn phụ thuộc vào các yếu tố nền như địa hình, địa chất, trạng thái bão hòa của đất, lớp phủ bề mặt và tác động của con người. Vì vậy, cùng với việc tăng mật độ các trạm quan trắc “đo mưa, đếm nước”, cần đầu tư thiết bị hiện đại tích hợp dữ liệu, nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo tới tuyến cơ sở. Đồng thời, chú trọng đào tạo, nâng cao kỹ năng cho cán bộ cấp xã, cùng người dân biết cách đọc - hiểu cảnh báo, xây dựng phương án sơ tán rõ ràng.
Góp phần chủ động trước thiên tai, ngày 5/8, UBND tỉnh đã ban hành quyết định cấp hàng dự trữ quốc gia phục vụ phòng, chống thiên tai cho 45/45 xã, phường và một số ngành liên quan, gồm: 610 phao tròn cứu sinh, 1.000 áo phao, 20 bộ nhà bạt loại 16,5m² và 5 bộ nhà bạt loại 24,75m². Đây là nguồn lực thiết thực giúp địa phương ứng phó và khắc phục hậu quả.
Thiên tai là điều không thể ngăn chặn, nhưng thiệt hại hoàn toàn có thể giảm nhẹ nếu dự báo chính xác, cảnh báo kịp thời, thông tin được truyền tải hiệu quả và cộng đồng chủ động, sẵn sàng ứng phó.