Tuyên truyền là giải pháp quan trọng trong quản lý, bảo vệ và phòng cháy chữa cháy rừng (PCCCR). Ở xã Mường Mùn, địa bàn rộng, nhiều đồng bào dân tộc sinh sống và có diện tích rừng lớn khiến công tác tuyên truyền, vận động người dân gặp nhiều khó khăn. Trước thực tế đó, Hạt Kiểm lâm Tuần Giáo phối hợp với chính quyền xã đổi mới hình thức tuyên truyền, đưa thông tin đến từng thôn, bản. Những cách làm linh hoạt đã bước đầu phát huy hiệu quả, nâng cao ý thức cộng đồng và hạn chế các vụ phá rừng trên địa bàn.
Xã Mường Mùn được thành lập trên cơ sở hợp nhất 3 xã: Pú Xi, Mường Mùn và Mùn Chung (huyện Tuần Giáo cũ). Đây là xã vùng cao, khó khăn, đặc biệt về hạ tầng và điều kiện kinh tế – xã hội. Tỷ lệ hộ nghèo còn 43%, dân trí không đồng đều, khả năng tiếp cận thông tin còn hạn chế. Toàn xã hiện có 4/31 bản chưa được sử dụng lưới điện quốc gia. Địa bàn rộng, giao thông trắc trở trong khi diện tích rừng lớn khiến công tác bảo vệ rừng và tuyên truyền PCCCR càng nhiều áp lực.
Ông Thào A Nếnh, Trưởng bản Hua Mùn cho biết: “Từ trước đến nay, công tác tuyên truyền về quản lý, bảo vệ rừng và PCCCR thường được tổ chức lồng ghép vào các buổi họp bản. Người dân chủ yếu tập trung tại nhà văn hóa bản hoặc nhà trưởng bản để nghe cán bộ đọc quy định về quản lý, bảo vệ rừng. Những cuộc họp như thế có nhiều nội dung nên bà con không nhớ hết, do đó quá trình thực hiện không đúng nên vẫn còn tình trạng đốt nương cháy lan vào rừng; phá rừng làm nương; khai thác gỗ trái phép”.
Để khắc phục những hạn chế trong công tác truyền thông tại xã Mường Mùn, Hạt Kiểm lâm Tuần Giáo đã triển khai sáng kiến, giải pháp về “Đổi mới hình thức tuyên truyền công tác bảo vệ rừng, PCCCR tại xã Mường Mùn, đặc biệt là tại các bản chưa có điện”. Sáng kiến đặt mục tiêu xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả, tạo cộng đồng chủ động bảo vệ rừng, giảm hành vi vi phạm và nâng cao kỹ năng PCCCR cho toàn thể nhân dân, các chủ rừng là hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng trên địa bàn xã, đặc biệt tại các bản vùng sâu, chưa có điện lưới.
Điểm mới nổi bật của giải pháp này là thay đổi hình thức tuyên truyền qua loa truyền thanh, đọc văn bản bằng tuyên truyền trực quan thông qua video, hình ảnh, clip tiếng dân tộc, tiểu phẩm. Đồng thời, kết hợp trao đổi trực tiếp, giải đáp tình huống và đố vui có thưởng giúp buổi tuyên truyền sinh động, dễ hiểu, thu hút người dân. Đối với các bản chưa có điện, Hạt Kiểm lâm Tuần Giáo phối hợp với UBND xã Mường Mùn sử dụng máy phát điện, máy chiếu, loa để trình chiếu các video, clip truyền thông đến người dân.
Bà Nguyễn Thị Hà Thu, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Tuần Giáo cho biết: “Các bản chưa có điện đều ở vùng sâu, vùng xa, đường sá hiểm trở, xe máy đi lại cũng khó khăn. Nhiều buổi tuyên truyền, chúng tôi phải gánh máy phát điện, máy chiếu, loa, đi bộ hàng cây số mới vào được bản. Dù vất vả song chúng tôi luôn xác định, bản càng xa, càng khó tiếp cận thì càng phải tuyên truyền nhiều hơn, với hình thức trực quan, dễ hiểu, để nâng cao ý thức người dân trong công tác quản lý và bảo vệ rừng”.
Ông Thào A Nếnh, Trưởng bản Hua Mùn, cho biết: “Việc đưa máy phát điện vào bản đã mở ra một cách tuyên truyền mới, trực quan và dễ hiểu hơn. Bà con được xem video, hình ảnh về cháy rừng, về hậu quả của việc mất rừng nên ai cũng lo, cũng hiểu rằng phải tự giác giữ rừng. Đi họp bà con không chỉ nghe mà còn được xem, được hỏi, được trao đổi nên việc tiếp thu cũng hiệu quả hơn nhiều.”
Trước đây, với phương pháp tuyên truyền truyền thống, mỗi địa bàn, thôn, bản chỉ khoảng 60% hộ dân tham gia, nhưng từ khi đổi mới hình thức truyền thông, tỷ lệ người dân tham dự buổi tuyên truyền trực tiếp tăng lên 92%. Người dân đã chủ động đến nghe, xem hình ảnh về các vụ cháy rừng, hậu quả của mất rừng, hiểu rõ hơn trách nhiệm của mình trong quản lý và bảo vệ rừng. Đặc biệt là, sau khi triển khai đổi mới hình thức tuyên truyền, nhận thức của người dân về Luật Lâm nghiệp, các quy định về đốt nương, các kỹ năng PCCCR được cải thiện đáng kể. Quan trọng hơn, hành vi vi phạm lâm luật giảm rõ rệt. Năm 2024, xã Mường Mùn, nhất là khu vực xã Pú Xi (cũ) xảy ra 18 vụ vi phạm về lâm nghiệp. Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay, toàn xã không xảy ra vụ vi phạm Lâm luật. Đồng thời, phương pháp mới cũng đã phát huy vai trò của già làng, trưởng bản, người có uy tín. Họ trở thành cầu nối quan trọng, tham gia vận động người dân ký cam kết, nhắc nhở nhau giữ rừng và tránh những hành vi dễ gây cháy rừng.
Bản Pú Xi 2, xã Mường Mùn đang quản lý, bảo vệ 90,400ha. Năm 2024, cả bản xảy ra 7 vụ vi phạm pháp luật về quản lý, bảo vệ rừng với tổng diện tích rừng thiệt hại khoảng trên 2ha. Tuy nhiên, năm 2025, Hạt kiểm lâm Tuần Giáo và chính quyền địa phương tăng cường tuyên truyền theo hình thức mới, công tác quản lý, bảo vệ rừng của bản có chuyển biến rõ rệt.
Ông Giàng A Lử, Trường bản Pú Xi 2 cho biết: “Từ đầu năm đến nay, cả bản không xảy ra phá rừng, khai thác lâm sản trái phép và cháy rừng. Ý thức, trách nhiệm của người dân được nâng lên”.
Bà Nguyễn Thị Hà Thu, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Tuần Giáo nhấn mạnh: “Tại địa bàn vùng cao như xã Mường Mùn, đổi mới cách tuyên truyền là yêu cầu bắt buộc. Việc mang máy phát điện vào bản để trình chiếu video, hình ảnh giúp thông tin đến với người dân trực quan và dễ tiếp nhận hơn. Hiệu quả thể hiện rất rõ khi số vụ vi phạm lâm luật trong năm 2025 giảm mạnh.”
Sáng kiến đổi mới hình thức tuyên truyền trong công tác quản lý, bảo vệ và PCCCR tại xã Mường Mùn được đánh giá có tính khả thi cao, chi phí thấp và phù hợp với khả năng tiếp nhận thông tin của người dân vùng cao. Cách làm này đặc biệt hiệu quả ở những bản chưa có điện, giúp nội dung tuyên truyền đến với người dân một cách trực quan và dễ hiểu.
Ông Trần Trung Kiên, Phó Chủ tịch UBND xã Mường Mùn cho biết: “Chính quyền xã đã phối hợp chặt chẽ với lực lượng kiểm lâm tổ chức các buổi truyền thông, linh hoạt theo điều kiện từng bản, có thể vào ban ngày hoặc buổi tối. Nhờ vậy, người dân tham gia đông hơn, tinh thần trách nhiệm và ý thức bảo vệ rừng được nâng cao rõ rệt, thể hiện qua số vụ vi phạm giảm đáng kể chỉ sau hơn 6 tháng triển khai. Từ hiệu quả thực tế, UBND xã đã bố trí kinh phí hỗ trợ công tác tuyên truyền, giúp lực lượng kiểm lâm mở rộng phạm vi tiếp cận và nâng cao chất lượng phổ biến thông tin”.