Đồng chí Trần Quốc Cường
Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy
ĐBP - Là tỉnh miền núi, biên giới, nơi hội tụ 19 dân tộc anh em cùng sinh sống, Điện Biên không chỉ hào hùng trong lịch sử đấu tranh bảo vệ và xây dựng Tổ quốc, mà còn là kho tàng văn hóa đặc sắc các dân tộc Tây Bắc. Trong dòng chảy phát triển của đất nước và xu thế hội nhập quốc tế, tỉnh Điện Biên xác định phát triển văn hóa là nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, là nền tảng tinh thần vững chắc, phát huy sức mạnh nội sinh để thúc đẩy sự nghiệp đổi mới, xây dựng tỉnh phát triển xanh, thông minh và bền vững.
Với hơn 80% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, phân bố rộng khắp từ vùng thấp đến địa bàn vùng cao, biên giới, trình độ dân trí không đồng đều, đời sống kinh tế còn khó khăn, kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ... là những yếu tố ảnh hưởng lớn trong tiến trình phát triển. Tuy nhiên, trong khó khăn thách thức, Điện Biên lại sở hữu tài sản quý giá - đó là văn hóa các dân tộc phong phú, đậm đà bản sắc truyền thống kết tinh qua hàng thế kỷ cùng với tinh thần Chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.
Trên mảnh đất Điện Biên hiện có di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ gắn với Chiến thắng Điện Biên Phủ; 14 di tích cấp quốc gia; 22 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, 2 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh là đại diện của nhân loại. Cùng với đó là các lễ hội truyền thống, tín ngưỡng, nghệ thuật dân ca dân vũ, trò chơi dân gian, nghề thủ công truyền thống, ẩm thực, trang phục... của cộng đồng 19 dân tộc anh em đã tạo nên một bức tranh văn hóa đa dạng, độc đáo.
Trong những năm qua, tỉnh Điện Biên đã có nhiều nỗ lực với quyết tâm chính trị rất cao trong việc đưa văn hóa vào đúng vị trí trong tiến trình phát triển. Các hoạt động văn hóa - nghệ thuật được tổ chức thường xuyên, có chiều sâu và gắn kết với đời sống nhân dân các dân tộc. Các sự kiện như: Lễ hội Hoa Ban, Ngày hội Văn hóa - Thể thao - Du lịch các dân tộc, Lễ hội Hoa Anh Đào - Pá Khoang - Điện Biên, Lễ hội Thành Bản Phủ, Hội diễn nghệ thuật quần chúng, Lễ hội đua thuyền đuôi én... vừa là hoạt động đậm đà bản sắc văn hóa, vừa là dịp tôn vinh, quảng bá và khơi dậy niềm tự hào về bản sắc văn hóa các dân tộc trong tỉnh.
Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã được triển khai sâu rộng, trở thành nền tảng cho sự hình thành các giá trị văn hóa mới trong cộng đồng. Thông qua các hoạt động văn hóa - thể thao - lễ hội, nghệ thuật quần chúng, các giá trị truyền thống được gìn giữ và phát triển; tinh thần đoàn kết, ý thức xây dựng cộng đồng, trách nhiệm xã hội được củng cố và phát huy. Văn hóa đã trở thành sức mạnh tinh thần, sức mạnh vật chất lan tỏa trong từng thôn bản, từng gia đình, người dân.
Bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận, công tác phát triển văn hóa ở Điện Biên vẫn còn những khó khăn, bất cập. Hệ thống thiết chế văn hóa ở nhiều địa phương còn thiếu và lạc hậu. Đời sống văn hóa ở cơ sở chưa được duy trì đồng đều. Nhiều giá trị văn hóa dân tộc đang đứng trước nguy cơ mai một do thiếu sự kế thừa trước tác động của mặt trái toàn cầu hóa, ảnh hưởng của xu thế lai tạp văn hóa. Một bộ phận cán bộ và nhân dân chưa nhận thức đầy đủ về vai trò của văn hóa trong phát triển bền vững. Nguồn lực đầu tư cho văn hóa còn hạn chế; việc xã hội hóa văn hóa, gắn văn hóa với phát triển du lịch - dịch vụ hiệu quả chưa cao. Đây là những vấn đề cần sớm được khắc phục để đưa văn hóa thực sự trở thành trụ cột vững chắc trong chiến lược phát triển tỉnh Điện Biên.
Trong bối cảnh đó, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh xác định rõ “Phát triển văn hóa phải đi trước một bước, dẫn dắt, mở đường và làm động lực cho sự phát triển toàn diện”. Văn hóa không chỉ là đích đến, là kết quả, mà còn là nền tảng tinh thần, là động lực nội sinh, chất keo gắn kết cộng đồng, là sức mạnh “mềm” để hội nhập và phát triển bền vững. Văn hóa phải hiện diện trong mọi lĩnh vực: Giáo dục, y tế, kinh tế, du lịch, môi trường, từ nông thôn đến đô thị... Mỗi chính sách, chương trình kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội phải đặt trong mối quan hệ hài hòa với việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa.
Để phát triển văn hóa đi trước một bước, tạo đà cho phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ mới, các cấp, ngành, các địa phương trong tỉnh cần tập trung thực hiện một số nhiệm vụ trọng tâm sau:
Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp đối với công tác văn hóa. Cần quán triệt sâu sắc các quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về văn hóa; nhất là Kết luận số 76-KL/TW, ngày 4/6/2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Không ngừng nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên, nhân dân về vai trò của văn hóa trong phát triển bền vững.
Hai là, tiếp tục thực hiện tốt công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc. Tập trung sưu tầm, phục dựng, gìn giữ và phát huy các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, nhất là những giá trị đang có nguy cơ mai một. Khuyến khích cộng đồng dân cư làm chủ việc bảo tồn di sản, biến văn hóa thành tài sản chung và thành động lực phát triển kinh tế. Đầu tư cho nghệ nhân, các hạt nhân văn hóa dân gian, xây dựng thế hệ kế cận tiếp nhận và phát huy văn hóa truyền thống.
Ba là, đẩy mạnh phát triển văn hóa gắn với du lịch - dịch vụ. Điện Biên xác định du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn, vì vậy cần đặt nội dung văn hóa ở trung tâm hoạt động phát triển sản phẩm du lịch. Tập trung xây dựng các tour, tuyến, điểm du lịch gắn với di tích lịch sử, không gian văn hóa dân tộc, du lịch cộng đồng... Xây dựng thương hiệu du lịch Điện Biên gắn với các biểu tượng lịch sử, văn hóa như: Chiến thắng Điện Biên Phủ, hình ảnh hoa ban, bản sắc các dân tộc thiểu số Tây Bắc... Phát triển sản phẩm du lịch mang đậm bản sắc địa phương như: Ẩm thực dân tộc, nghề thủ công, trang phục truyền thống, nghệ thuật biểu diễn dân gian.
Bốn là, hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa từ tỉnh đến cơ sở. Ưu tiên đầu tư, nâng cấp, hiện đại hóa các trung tâm văn hóa - thể thao, nhà văn hóa thôn bản, thư viện, bảo tàng... Đẩy mạnh, tạo đột phá công tác số hóa di sản văn hóa, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong quản lý và quảng bá văn hóa - du lịch. Khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển văn hóa, đặc biệt tại các khu, điểm du lịch, khu đô thị mới.
Năm là, phát triển nguồn nhân lực văn hóa. Đây là yếu tố then chốt để giữ gìn, lan tỏa và sáng tạo các giá trị văn hóa trong thời kỳ mới. Có cơ chế thu hút, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ văn hóa từ tỉnh đến cơ sở, đặc biệt là cán bộ người dân tộc thiểu số, am hiểu văn hóa bản địa, có khả năng vận dụng sáng tạo vào thực tiễn. Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nghệ nhân, người làm nghề truyền thống, hướng dẫn viên du lịch - để họ không chỉ là người gìn giữ mà còn là “sứ giả văn hóa” truyền cảm hứng cho cộng đồng và du khách. Tăng cường liên kết, hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu, các tổ chức quốc tế đào tạo chuyên sâu về bảo tồn di sản, quản lý văn hóa, truyền thông văn hóa và phát triển sản phẩm văn hóa - du lịch, gắn với yêu cầu hội nhập quốc tế.
Sáu là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá các giá trị văn hóa đặc sắc của Điện Biên đến người dân, du khách trong nước và quốc tế. Đổi mới tư duy và phương thức truyền thông theo hướng hiện đại, sáng tạo, tận dụng sức mạnh của công nghệ số, mạng xã hội, nền tảng trực tuyến để đưa hình ảnh Điện Biên đến gần hơn, thường xuyên hơn với công chúng, nhất là thế hệ trẻ. Chủ động phối hợp và tiếp nhận sự ủng hộ, giúp đỡ của các cơ quan Trung ương, các tổ chức quốc tế để tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa, quảng bá di sản, lễ hội, ẩm thực, nghệ thuật truyền thống tại các diễn đàn trong và ngoài nước. Đưa văn hóa trở thành “kênh ngoại giao mềm” hiệu quả, góp phần nâng cao vị thế, hình ảnh của tỉnh trong khu vực và trên trường quốc tế.
Bảy là, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phát triển toàn diện con người Điện Biên trong thời kỳ mới. Đây là yếu tố nền tảng để phát triển bền vững. Văn hóa phải hiện diện trong cách nghĩ, cách làm, ứng xử của mỗi người dân; từ công sở đến thôn bản, từ trường học đến gia đình. Tiếp tục đẩy mạnh cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, gắn với xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, phát triển du lịch cộng đồng. Tôn vinh những điển hình tiên tiến, những gia đình, cộng đồng văn hóa tiêu biểu, nghệ nhân ưu tú... Từ đó, tạo phong trào thi đua rộng khắp, lan tỏa giá trị tốt đẹp trong toàn xã hội, xây dựng con người Điện Biên với khí thế tự hào về Chiến thắng Điện Biên Phủ, giàu bản sắc, chủ động hội nhập và quyết không bị hòa tan.