Bài 4: Gỡ nút thắt sinh kế
Bài 3: Loay hoay bài toán việc làm
ĐBP - Là tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn, với trên 80% dân số là người dân tộc thiểu số, Điện Biên xác định giảm nghèo là nhiệm vụ chiến lược. Giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh được Trung ương phân bổ hơn 6.730 tỷ đồng để triển khai 3 chương trình mục tiêu quốc gia. Thông qua đó, tỉnh đã triển khai hàng trăm chương trình, dự án hỗ trợ sản xuất, tạo sinh kế, việc làm... với kỳ vọng giúp người dân xóa đói giảm nghèo, ổn định đời sống ở địa phương, song vẫn không thể “giữ chân” lao động ở lại quê hương.
Khó khăn phát triển sinh kế
Thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, gồm: Xây dựng nông thôn mới; Giảm nghèo bền vững và Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đến nay tỉnh đã triển khai hơn 200 mô hình sản xuất, như: Trồng chanh leo, cây quế, bí xanh, dứa, khoai tây, mắc ca, nuôi gà xương đen... Trong 3 năm gần đây, có 125 mô hình liên kết sản xuất được hình thành và phát triển. Ngoài ra, giai đoạn 2021 - 2024, mỗi năm tỉnh tổ chức đào tạo nghề cho 8.000 - 8.300 lao động, chủ yếu là người dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa.
Tuy nhiên, thực tế, nhiều mô hình hỗ trợ sản xuất triển khai manh mún, dàn trải, thiếu bền vững. Có nơi được cấp con giống, nhưng sau khi dự án tổng kết, hoạt động chăn nuôi của người dân dừng theo, không tiếp tục duy trì. Có nơi người dân nhận vốn hỗ trợ trồng mới, nhưng sản phẩm không tiêu thụ được, thiếu đầu ra ổn định, khiến người dân “quay lưng”.
Đơn cử như mô hình bí xanh tại xã Mường Chà (xã Chà Nưa cũ). Đây là cây trồng từng mang lại thu nhập đáng kể cho nhiều hộ dân và kỳ vọng là cây trồng “mũi nhọn” trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, sau vài vụ thu hoạch, đầu ra bấp bênh, giá thành sản phẩm giảm khiến diện tích trồng bí giảm theo. Nếu như thời gian đầu triển khai (năm 2023), toàn xã có 14ha trồng bí, thì sang năm 2024 còn 7ha, hiện tại duy trì khoảng 1ha.
Khó khăn trong phát triển sinh kế ở quê nhà chính là “nút thắt” khiến nhiều thanh niên tin rằng, bám ruộng nương không thể đổi đời và con đường duy nhất là... ra đi. Ông Lò Văn Sạn, Trưởng bản Đun, xã Sáng Nhè thừa nhận: “Ở nhà thì có đủ chính sách hỗ trợ, từ cây, con giống đến vay vốn sản xuất, nhưng vẫn không thể giữ chân thanh niên. Họ đi vì ở bản, dù có đường, có điện, có nhà cửa, vẫn khó có việc làm và thu nhập ổn định. Nhiều người bảo, làm ở nhà cả năm không bằng xuống xuôi làm 2 tháng”.
Ngược lại, lực lượng lao động trẻ - vốn là trụ cột phát triển ở nông thôn rời quê hương cũng tạo ra nhiều áp lực, khó khăn cho quá trình triển khai các chương trình, dự án ở địa phương. Ông Giàng A Vảng, Trưởng ban Xây dựng Đảng xã Sáng Nhè thừa nhận: Việc triển khai các dự án hỗ trợ cây con giống tại địa phương trước đây gặp nhiều khó khăn. Ngoài những nguyên nhân khách quan đã được nhận định thì có nguyên nhân do số lượng lao động địa phương đi làm xa nhiều, không có người làm nên các hộ dân không mặn mà và không dám nhận dự án.
Câu chuyện thanh niên đi làm xa không chỉ là hệ lụy kinh tế, mà còn là nguy cơ xã hội. Trong khi đó, việc đi xa tìm kiếm cơ hội việc làm theo kiểu tự phát tiềm ẩn nhiều rủi ro cho chính lao động, như: Bị lừa tiền, đánh đập, tai nạn, thậm chí là rơi vào bẫy của các đối tượng lừa đảo và trở thành nạn nhân của các đường dây lao động “chui”, buôn bán người.
Không đâu bằng quê hương
Trên thực tế, bên cạnh những thanh niên rời quê hương, vẫn còn nhiều người chọn cách ở lại. Cũng có người sau nhiều năm vất vả đi xa tìm kiếm cơ hội việc làm, lại quay về nhà để ổn định cuộc sống. Tuy nhiên, cùng với chính sách, nguồn lực hỗ trợ đúng hướng của các cấp là điều kiện cần, thì ý chí, nghị lực của bản thân mỗi người mới là điều kiện đủ để họ có thể làm chủ cuộc sống, gắn bó với bản, làng.
Anh Lò Văn Tiệp, bản Báng, xã Tủa Chùa là một minh chứng. Sau nhiều năm bươn chải mưu sinh ở các tỉnh miền xuôi, anh quay về với đồng đất quê hương. Nhận thấy điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tại địa phương phù hợp nuôi dê, anh Tiệp quyết định vay vốn ngân hàng, đầu tư chăn nuôi. Khởi nghiệp với 10 con dê sinh sản, anh từng gặp không ít khó khăn do thiếu kinh nghiệm.
Với vốn kiến thức về chăn nuôi đã được học, anh Tiệp kiên trì học hỏi, tích lũy kinh nghiệm thông qua nhiều kênh thông tin khác nhau. Nhờ áp dụng tốt kiến thức vào chăm sóc, phòng bệnh, chuồng trại và quản lý đàn, mô hình chăn nuôi của anh dần phát triển ổn định. Hiện nay, đàn dê của anh đã lên tới hơn 50 con, gồm dê thịt, dê giống và dê sinh sản, cho thu nhập gần 100 triệu đồng mỗi năm. Không chỉ làm kinh tế giỏi, anh Tiệp còn tích cực chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ con giống cho thanh niên địa phương có nhu cầu phát triển mô hình nuôi dê, góp phần lan tỏa tinh thần khởi nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn.
Anh Tiệp chia sẻ: “Trước đây tôi nghĩ chỉ có đi xa mới thoát nghèo. Đi rồi mới thấy, xa quê hương kiếm được đồng tiền cũng vất vả, khổ cực lắm. Giờ thì tôi hiểu, ở quê cũng có thể làm giàu, mà không đâu bằng quê hương mình!”. Tư duy và thành quả của anh Tiệp chính là “ngọn lửa” thắp lên hy vọng cho nhiều thanh niên khác kiên trì gắn bó và nỗ lực vươn lên trên mảnh đất quê hương. Đồng thời cũng là minh chứng cho việc, chỉ khi người trẻ nhìn thấy tương lai ngay trên mảnh đất quê hương, họ mới gắn bó lâu dài.
Năm 2025, tỉnh đề ra mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo còn 18%, qua đó, không chỉ nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn mang lại hy vọng về một cuộc sống mới ổn cư hơn cho những hộ nghèo và gia đình có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn. Mặc dù vẫn còn khoảng cách khá xa so với mặt bằng chung cả nước, nhưng với đặc thù miền núi, đó là con số thể hiện nỗ lực rất lớn của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh thời gian tới.
Hiện nay, toàn tỉnh đang vận hành chính quyền địa phương 2 cấp một cách đồng bộ, nhịp nhàng, với phương châm “gần dân, sát việc” và thực chất. Các địa phương tiến hành rà soát, điều tra, nắm bắt địa bàn, tâm tư, nguyện vọng của người dân. Đây được xem là bước chuyển mình, với kỳ vọng tạo đột phá trong hoạch định và đưa ra những quyết sách phù hợp phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là giải quyết bài toán sinh kế ở địa phương. Qua đó, tạo động lực để người dân yên tâm ổn định đời sống, giảm nghèo bền vững.