Bài 3: Lan tỏa "vật liệu xanh" tới cộng đồng

Bài 2: Kiến trúc xanh thay đổi giáo dục vùng cao

Từ những điểm trường vùng cao được xây dựng bằng loại vật liệu mới này, hiệu ứng tích cực đã nhanh chóng lan tỏa đến cộng đồng. Nhiều hộ gia đình trước đây sống trong những căn nhà tạm bợ, dột nát nay đã tin tưởng lựa chọn gạch đất ép để xây dựng mái ấm kiên cố, bền vững giữa núi rừng Tây Bắc.

Từ viên gạch đất đến mô hình kiến tạo vì cộng đồng

Những điểm trường nhỏ xinh nằm giữa núi rừng Tây Bắc đã trở thành nơi chắp cánh tri thức và minh chứng sống động cho một mô hình xây dựng thân thiện với thiên nhiên. Sự phối hợp hợp tác giữa Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tuần Giáo cùng Công ty Cổ phần Kiến trúc xây dựng quốc tế 1+1>2 đã tạo ra những ngôi trường “xanh”, mở ra một hướng đi mới cả về khía cạnh kiến trúc tại các cơ sở giáo dục cũng như lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng.

Một buổi chiều đầu hè, chúng tôi cùng cán bộ Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tuần Giáo đến thăm gia đình ông Lò Văn Túi ở bản Chiềng Chung - một trong những hộ được hỗ trợ từ chương trình xóa nhà tạm, dột nát năm 2025. Sau gần 2 tháng xây dựng, ngôi nhà sàn của gia đình ông Túi nổi bật giữa bản với màu nâu đất đặc trưng của loại gạch đất ép. Một công trình vững chãi, mang dáng dấp hiện đại, sạch sẽ dần hiện hữu hòa quyện với cảnh quan núi đồi xung quanh.

Hướng ánh mắt về ngôi nhà đang hoàn thiện, ông Túi tâm sự: “Nhà tôi là hộ đầu tiên trong bản sử dụng gạch đất ép xây nhà. Qua sự kết nối của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, chúng tôi mới biết đến và sử dụng vật liệu xây dựng này”.

Ban đầu, gia đình ông cũng băn khoăn vì chưa từng thấy ai trong bản xây nhà sàn bằng loại vật liệu này. Nhưng khi được tư vấn kỹ về độ bền, khả năng chịu mưa nắng vùng cao và tính thân thiện với môi trường, ông đã quyết định thử nghiệm.

“Tôi thấy loại gạch này nhẹ, dễ thi công mà lại mát vào mùa hè, ấm vào mùa đông. Nhà mới xây xong mà ai cũng khen đẹp, sạch sẽ, chắc chắn” - ông Túi phấn khởi chia sẻ. Ngôi nhà giúp gia đình ông có chốn an cư kiên cố, trở thành minh chứng sống động cho hiệu quả và tính ứng dụng cao của vật liệu thân thiện trong đời sống người dân vùng cao. Việc các hộ dân như ông Túi chủ động lựa chọn vật liệu xanh cũng cho thấy một tín hiệu tích cực trong việc thay đổi nhận thức và thói quen xây dựng truyền thống, hướng đến phát triển bền vững tại địa phương.

Không đơn thuần là thay thế những lớp học tạm bợ, các công trình được xây dựng bằng vật liệu thân thiện với môi trường, tận dụng nguồn lực địa phương, tạo ra sự gắn kết sâu sắc giữa cộng đồng và trường học. Trong ngày khánh thành căn nhà mới, ánh mắt em Thào Tuyết Mai, 14 tuổi, học sinh lớp 8, xã Tỏa Tình (huyện Tuần Giáo) ánh lên niềm vui xen lẫn xúc động. Em rụt rè đứng trước hiên nhà, nơi những bức tường đất ép mộc mạc, thân thiện với thiên nhiên đã thay thế cho mái nhà tạm bợ ngày nào từng thấm nước mưa và gió rét mùa đông.

Em Mai nói với giọng nghẹn ngào: “Con vui lắm, vì từ nay nhà con không bị dột nữa. Có phòng riêng để ngủ, có bếp không còn khói cay mắt, có chỗ học bài sáng. Ngôi nhà đã trở thành nơi che nắng mưa và hơn thế, con còn cảm nhận được sự quan tâm, yêu thương từ cộng đồng...”.

Ngôi nhà của em Mai là kết quả của sự chung tay giữa nhóm kiến trúc xây dựng 9497, văn phòng kiến trúc 1+1>2 và những người bạn thiện nguyện. Với những viên đá cuội, viên gạch đất ép cùng hoa văn, họa tiết thổ cẩm trang trí trên tường, ngôi nhà không chỉ gần gũi với thiên nhiên mà còn mang đậm nét đặc trưng của đồng bào dân tộc Mông. Trong không gian đậm đà bản sắc dân tộc mình, giấc mơ về một tương lai tươi sáng hơn của cô bé vùng cao như được tiếp thêm sức mạnh để vươn xa.

Vật liệu thân thiện môi trường xóa nhà tạm, dột nát

Một trong những điểm nhấn của mô hình này chính là việc sử dụng các vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường, nổi bật là gạch đất ép - một loại gạch không nung được sản xuất tại xã Quài Nưa (huyện Tuần Giáo). Khác với gạch nung truyền thống tiêu tốn nhiên liệu và thải khí độc hại, gạch đất hóa đá sử dụng công nghệ polymer hóa không cần nung, tận dụng đất đồi và phế thải rắn, vừa tiết kiệm năng lượng vừa giảm phát thải nhà kính. Từ hiệu quả bước đầu trong việc sử dụng gạch đất ép xây dựng các điểm trường học tại huyện Tuần Giáo, mô hình ứng dụng vật liệu xanh đã nhanh chóng lan tỏa và được xem như giải pháp tiềm năng để giải quyết bài toán nhà ở tạm bợ tại các địa phương miền núi.

Nhận thấy hiệu quả thiết thực, Sở Xây dựng đã chủ động khảo sát, nghiên cứu và chính thức triển khai chương trình chuyển giao kỹ thuật sản xuất gạch đất ép không nung. Chương trình phối hợp này được ký kết giữa Sở Xây dựng và Tỉnh đoàn, hướng đến mục tiêu xóa nhà tạm, nhà dột nát cho hộ nghèo trên toàn tỉnh trong năm 2025.

Ông Bùi Văn Luyện, Giám đốc Sở Xây dựng cho biết: Việc ứng dụng công nghệ gạch đất ép không nung đã góp phần bảo vệ môi trường, tiết kiệm chi phí và là giải pháp bền vững cho vùng cao. Đây là sản phẩm có độ bền cao, chống thấm tốt, cách âm và cách nhiệt hiệu quả, đồng thời giảm chi phí xây dựng từ 30 - 40% so với gạch nung truyền thống. Mới đây, chúng tôi đã bàn giao hai căn nhà sử dụng gạch đất ép không nung cho 2 hộ nghèo huyện Mường Chà.

Mỗi viên gạch, mỗi bức tường mang hơi thở đất đã dựng xây nên những căn nhà kiên cố, góp phần viết tiếp câu chuyện về một cộng đồng đang từng bước phát triển hài hòa với thiên nhiên và vì tương lai bền vững. Mô hình trường lớp học sử dụng vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường như tại Tuần Giáo đang được lan tỏa rộng rãi trong toàn tỉnh. Kết quả không chỉ là những ngôi trường đẹp mà còn là sự đồng thuận, gắn kết trong cộng đồng nhằm chủ động duy trì giá trị bền vững giúp bảo vệ môi trường. Với quyết tâm, sáng tạo và cách làm đúng đắn, mô hình này đang từng bước lan tỏa ra nhiều địa phương khác.

Dẫu còn nhiều thách thức phía trước, nhưng từ những viên gạch đầu tiên, tương lai nơi vùng cao sẽ ngày càng khởi sắc. Và hành trình đưa “vật liệu xanh” sẽ trở thành biểu tượng cho một tư duy phát triển mới đầy nhân văn, sáng tạo và mang tính cộng đồng.